Spinoza's Overnatuurkundige Gedachten

Daar het, als het gaat over Spinoza’s Cogitata Metaphysica, nooit over Spinoza's Overnatuurkundige Gedachten gaat, geef ik daar hier een keer aandacht aan door de twee titelpagina’s hier binnen te halen en eens goed te bekijken. Het gaat om

Renatus des Cartes Beginzelen der Wysbegeerte, I en II Deel, Na de Meetkonstige wijze beweezen door Benedictus de Spinoza Amsterdammer. Mitsgaders des zelfs overnatuurkundige gedachten, in welke de zwaarste geschillen, die zoo in ’t algemeen, als in 't byzonder deel der overnatuurkunde ontmoeten, kortelijk werden verklaart. Alles uit 't Latijn vertaalt door P.B.
t' Amsterdam By Jan Rieuwertsz. Boekverkooper in de Dirk van Assensteegh, in 't Martelaers - Boek. Anno 1664.

 

Daarin is dus opgenomen en krijgt een eigen titelpagina:

Aanhangzel, Over-natuirkundige gedachten begrypende. In 't welk, Zeer zwaare Geschillen, zoo in 't algemeen, als in 't byzonder deel der Overnatuurkunde, omtrent het Wezend en des zelfs Aandoeningen; Ghodt en des zelfs Toe-eigeningen; en de Menschelijke Ziel  ontmoetende, kortelijk werden verklaart. Door Benedictus de Spinosa, Amstelodamensis.

 

Het gaat hier, zoveel moge al bekend zijn, om de vertaling in het Nederlands van Renati Des Cartes Principiorum philosophiae pars I et II; Cogitata metaphysica, More Geometrico demonstratae per Benedictum de Spinoza Amstelodamensem uit 1663 [cf. 't Spinoza Web voor méér informatie].
De vertaler P.B., dat is Pieter Balling, wordt op ’t titelblad van het ‘Aanhangzel’ niet meer genoemd. Spinoza is daar Spinosa en Amstelodamensis is niet meer vertaald. Over-natuirkundige gedachten van het tweede titelblad was overnatuurkundige gedachten op ’t eerste titelblad, terwijl In het voorbericht aan

Den Goedtwilligen Leezer Wenscht Luidewyk Meyer Kennis der Waarheydt

eveneens sprake is van overnatuurkundige gedachten (zonder tussenstreepje):

“waar by dan noch d'overnatuurkundige gedachten van onzen Schrijver, als een aanhangzel, gevoegt zijn.

Het exemplaar van de UvA is door Google voor de Koninklijke Bibliotheek gedigitaliseerd. Opvallend en opmerkingswaardig van die uitgave is dat het portret uit de OP (van omstreeks 1680) erin is bijgevoegd. Opmerkelijk is voorts dat Google als titel van de PPC geeft: Over natuurkundige gedachten [cf. books.google cf. archive.org] Over dat Spinozaportret wordt niets gezegd in de uitvoerige beschrijving op ‘t Spinoza Web [cf.] Daarin worden kort na elkaar overigens twee tegenstrijdige opmerkingen geplaatst (die ik hieronder markeer en daarmee doorgeef):

It is virtually certain that the translation into Dutch, Renatus Des Cartes Beginzelen der wysbegeerte, I en II Deel; Overnatuurkundige gedachten, was made by the Amsterdam Mennonite broker Pieter Balling, who is also believed to have also authored a translation of Parts 1 and 2 of the early ‘Ethics’ into Dutch.

More significantly, he was also the author of the Dutch translation of the First and Second Part of the early Ethica made during the early 1660s which was used by the purist Jan Hendriksz Glazemaker for composing the text (Zedekunst) of the Ethica in De nagelate schriften, the Dutch edition of the posthumous works (1677).

 _________
De titelpagina's zijn afkomstig van de Koninklijke Bibliotheek.