10e Spinozadag over: SPINOZA EN DE ONEINDIGHEID

Op 14 augustus 2017 bracht ik het blog: “10e Spinozadag in Paradiso op zondag 26 november 2017 in teken van oneindigheid.” Vandaag ontving ik het persbericht van de ASK met méér informatie en het programma. De tekst staat ook op de website van de Amsterdamse Spinoza Kring. Ik hoef die tekst dus hier niet in z’n geheel over te nemen, maar kan – zeker voor de meer praktische zaken - volstaan met een link naar de ASK over de Spinozadag. De jaarlijkse poster is er nog niet.

Dit jaar staat Spinoza’s denken over oneindigheid centraal.

Sprekers: Vincent Icke, Jeroen Bartels, Floris Cohen

Uit de toelichting:

De zeventiende eeuw wordt wel de eeuw van de oneindigheid genoemd. Door de ontwikkeling van de microscoop en de telescoop werd de ruimte niet alleen oneindig klein maar ook oneindig groot en verloor de aarde haar centrale positie en de Europese mens zijn traditionele ankerpunt. De Verlichting, voortgekomen uit deze ‘crisis van het Europese bewustzijn’, bood weer enig houvast.

Ook bij het denken van de 17e eeuwse Spinoza draait het, net als bij Pascal, Descartes en Leibnitz om de oneindigheid. De ene substantie, de ‘God-Natuur’, definieert Spinoza als een positieve oneindigheid die zich onderscheidt van het begrip oneindigheid zoals we dat in de wiskunde kennen. Een ‘oneindig’ getal zouden we volgens hem beter een ‘onbepaald’ getal kunnen noemen. De eindige dingen zijn begrensd maar door hun beperkingen noodzakelijk afhankelijk van het oneindige universum. Toch heeft de mens net als al de andere eindige dingen deel aan de oneindige macht van de God-Natuur. Dit maakt het de mens mogelijk wetenschap te bedrijven en zijn plaats in de wereld te kennen ‘onder het oogpunt van de oneindigheid’.

Ik citeer hier een tekst die prof dr. Vincent Icke (1946), nu hoogleraar theoretische sterrenkunde aan de Universiteit Leiden en bijzonder hoogleraar kosmologie aan de Universiteit van Amsterdam, bijna 25 jaar geleden schreef in

Het dynamische Heelal. Uitgave ter gelegenheid van 350 jaar Utrechtse Sterrenkunde
H Lamers, A Achterberg, V Icke - Studium Generale Reeks, 1993 - [PDF] en wel uit Deel III, DE GROOTSTE STRUCTUREN IN HET HEELAL, door Vincent Icke, haal ik twee citaten:

"Vroeger was er minder ruimte in het Heelal; materie en energie hadden dus een hogere dichtheid toen het Heelal jonger was. Als wij het spoor van het Heelal in de tijd terug volgen, dan komt er een tijd dat materie en energie oneindig dicht waren: het Heelal was ooit oneindig kompakt en oneindig heet. Dit ‘punt Oneindig' markeert het begin van tijd en van ruimte. Men noemt dit de Oerknal, in het Engels Big Bang. Er bestaat niet zoiets als `voor' de Oerknal, omdat niets bestond, ook de tijd zelf niet: werkwoorden zoals ‘zijn’, ‘ontstaan' en ‘bestaan' hebben hier geen betekenis. Alleen wiskundige beschrijvingen kunnen hier uitkomst bieden.

[..]

Sterrenkundigen hebben de vroege geschiedenis van het Heelal ten dele ontraadseld. Wij weten lets over de manier waarop het Heelal uitdijt, en hoe het vroeger uitdijde. Wij kunnen aantonen dat het altijd heeft moeten uitdijen, vroeger veel sneller dan nu. Wij weten hoe oud het Heelal is: de uitdijing begon zo'n 15 miljard jaar geleden. Wij weten dus dat bet verleden een eindige hoeveelheid tijd omvat. Een van de geweldige verrassingen die de sterrenkunde de mensheid heeft geschonken, is het inzicht dat bet Heelal niet oneindig oud is, maar een bepaalde leeftijd heeft."

Het is al van 25 jaar geleden, maar veel anders zal hij er nu niet over spreken. Hoe gaat hij tegen deze huidige kennis het oneindigheids-denken van Spinoza wegzetten? Kan hij nog wat met zo'n passage als de ASK vanuit Spinoza schrijft over: de wereld te kennen ‘onder het oogpunt van de oneindigheid’?