Dossier “interpreteren van 1/17s” - 1. Richard Manning over de essentie-definitie

Al enige dagen ben ik bezig om mijn gedachten m.b.t de kwestie die in vorige blogs aan de orde was en die culmineerde in het gastblog van Henk Keizer van voorbije dinsdag 24 oktober 2017: “Het interpreteren van Spinoza.” Zoals ik in reactie daarop mij voornam, wil ik met een stuk komen, waarin ik de vraagstukken nog eens goed op een rijtje wil zetten (Ik meen de zaken in mijn hoofd al behoorlijk goed op een rijtje te hebben, maar wil met meer aandachtspunten komen).
Het gaat dan met name om de vraag hoe het voorbeeld dat Spinoza behandelt in 1/17s gelezen moet worden, wat de rol ervan is in het betoog en of het spreken over gemeenschappelijke essentie van mensen, die dan ook nog ‘een eeuwige waarheid’ wordt genoemd, door Spinoza zo gemeend is: of het zijn eigen opvatting weergeeft of dat hij – bij wijze van argument – even meegaat met die gedachten die hij tenslotte verwerpt.

Mogelijk is er met het zgn. axioma dat Spinoza in 1/17s inzet iets aan de hand? Ik heb ooit eens gelezen dat Spinoza er een reactie op Descartes in had neergelegd (daar ben ik naar op zoek). Het (niet door hem zo genoemde, maar wel aldus gebruikte) ‘axioma’ luidt:

Nam causatum differt a sua causa praecise in eo quod a causa habet.
Want het veroorzaakte verschilt van zijn oorzaak precies in datgene wat het van zijn oorzaak heeft.

Dit is een opmerkelijke axiomatische stelling - en 1/17s is de enige plaats waar dit benadrukken van het VERSCHIL tussen effect en oorzaak voorkomt, terwijl overal elders (zowel in de KV, de Ethica als de TTP) Spinoza de OVEREENKOMST tussen oorzaak en gevolg beklemtoont. Zo b.v.

Wanneer zaken niets met elkaar gemeen hebben, kan de ene niet de oorzaak van de andere zijn (1/3). Hij grijpt daarin terug op het 5^e axioma dat zo’n centrale rol speelt in zijn bewijs dat er maar één substantie kan zijn: “zaken die niets met elkaar gemeen hebben, kunnen ook niet uit elkaar worden begrepen, met andere woorden, het begrip van het ene sluit niet dat van het andere in.” (1/ax5). En zie ook:

De kennis van een gevolg hangt af van de kennis van de oorzaak en sluit deze in. (1/ax4) Dit axioma dat eveneens de overeenkomst tussen gevolg en oorzaak benadrukt, speelt een belangrijke rol in het tweede deel.

Wat kan het betekenen dat Spinoza in 1/17s juist het verschil tussen oorzaak en gevolg beklemtoont?
Terwijl ik ernaar op zoek ben hoe dit t.o.v. Descartes zit, kom ik interessante teksten tegen, die een dossier kunnen vullen dat ik intussen de geïnteresseerde bezoeker van dit blog niet wil onthouden. Ik kan het bij mijn uiteindelijke discussiebijdrage gebruiken.  

* * *

Ik citeer hier als eerste een tekst van Richard Manning, waarin hij op Spinoza’s essentie-definitie ingaat en hoe essentie speelt in 1/17s. Hierbij wordt nog niets gezegd over de twee verschillende oorzaak-gevolg-relaties. l

Richard Manning “Spinoza's Physical Theory” in: StanfordEncyclopedia of Philosophy

5.3 Individuation by essence

In the previous sub-section, we saw reasons for doubting the adequacy of readings that treat the PI's [Physical Interlude] talk of motion and rest as constituting his entire account of individuation. This section considers an alternative interpretation of Spinoza's approach to individuation. This account appeals to the notion of individuating essences.

In IId2 Spinoza says:

to the essence of a thing belongs that which, being given, the thing is necessarily posited and which, being taken away, the thing is necessarily taken away; or that without which the thing can neither be nor be conceived, and which can neither be nor be conceived without the thing.

This does not quite offer a definition of “essence”, but rather defines what belongs to it. IId2 speaks of the essences of “things.” Individuals, or singular things, are surely things. If what belongs to the essence of an individual is given (by “given” Spinoza means “posited as existing”), then so too is the individual. This suggests that the essence of an individual is particular to that individual, since otherwise, what belongs to it could be given without that individual being posited, so long as some other individual with that essence were posited.^[9]

9. A complication prohibits us from inferring straightaway that essences are particular to individuals, and adequate on their own to individuate them. There is some apparent support to be found in Spinoza's text for the claim that distinct individuals may share essence. In Ip17s Spinoza says, “a man is the cause of the existence of another man, but not of his essence, for that latter is an eternal truth. Hence they can agree entirely according to their essence. But in existing they must differ.” But while not in outright contradiction with IId2, the idea that two distinct individuals might agree entirely in their essences has quite implausible and embarrassing consequences when taken in concert with it. For suppose I conceive Peter, who has a given essence, through being caused to have an idea of him by interacting with him. Suppose further that Paul shares that essence, though I have never interacted with him. Nonetheless, in conceiving Peter I conceive Paul. Worse yet, if two distinct individuals may have the same essence, then IId2 would imply that any two individuals that share the same essence must co-endure, i.e., must exist determinately at precisely the same times, since if one of them exists, its essence does, and that essence cannot exist without that of which it is the essence existing. Not only is this implausible on its face, it also directly conflicts with the very example IIp17s exploits in allegedly showing how two individuals might share an essence: a man sharing entirely the essence of another man whom he causes. It makes more interpretive sense to suppose that Spinoza regards essences as particular to the individuals to which they belong. For this reason, we might question Schliesser's claims that knowledge of Spinozistic essences is knowledge of types, which can in principle be multiply instantiated, rather than tokens, and that such essences are not “instantiated in space and time” (Schliesser 2014, p. 8).

Moreover, we need not read the remark in Ip17s as actually endorsing in full voice the view that two individuals can have the same essence. Spinoza makes this remark in the context of explaining how the intellect and will of God must differ in kind from ours. He prefaces the remark by saying that “what is caused differs from its cause precisely in what it has from the cause.” Thus the fact that a man causes the existence of another ensures that they must disagree as to existence. However, since he does not cause the other's essence, the fact that he is that other's cause does not require that they differ in essence. This is not to imply absolutely that they may have the same essence, but only that the causal relationship between them, as opposed to that between God and ourselves, does not itself prohibit this.

Het type–token onderscheid onderkent 'type' (dat de algemene en abstracte omschrijving van een concept vertegenwoordigt) en 'token' (dat een feitelijk exemplaar, een concreet object van het gerepresenteerde concept vertegenwoordigt). Bijvoorbeeld "de mens" is een type  dat staat voor (representeert) het concept 'mens'; terwijl 'buurman Jansen' is een token dat een exemplaar van het type 'mens' representeert. [cf. Stanford]

Op deze tekst van Manning zal ik wellicht te zijner tijd iets nader op ingaan.