Emilia Giancotti Boscherini (1930 - 1992) “La Spinoziana”

De discussie op dit blog over de interpretatie van Ethica 1/17s en de ontdekking dat Emilia Giancotti Boscherini daarover in haar Italiaanse vertaling van de Ethica een belangrijke noot bracht,[i] maakte dat ik meer over haar wilde weten en een blog over haar wilde schrijven. Het viel aanvankelijk echter nog niet mee om info over haar te vinden: er bestaat tot mijn verbazing geen wikipedia-pagina over haar. En Google bleef maar hits aandragen over het door haar samengestelde Lexicon Spinozanum – een tweede motief om mij met haar bezig te houden, zeker nu ik intussen die uitgave verwierf (zie blog). Maar met het inzetten van andere zoekmachines en hulp vragen kwam ik achter meer informatie.

Theo van der Werf, de voormalige secretaris van de VHS die ik vroeg of hij me verder kon helpen, liet me per omgaand weten dat er in Studia Spinozana een “In Memoriam” over haar verscheen:

Filippo Mignini, "RICORDO DI EMILIA GIANCOTTI", in: Studia Spinozana Volume 8 (1992), Köningshausen & Neumann, p. 10-20
[zie dit blog voor een OCR-gedigitaliseerd PDF van dit artikel]

Daaruit kon ik e.e.a. over haar te weten komen. Mignini is behoorlijk persoonlijk over het ontstaan van hun relatie, waarover hij blijkbaar lange tijd onzeker is geweest. Hij memoreert haar grote verdiensten en legt het accent op haar grote behoefte om zich met het Spinozistische vrijheidsbegrip bezig te houden.

Haar opleiding ontving ze in Rome waar ze als jong geleerde het monumentale onderzoek deed voor het in 1970 uitgegeven Lexicon Spinozanum:

Emilia Giancotti Boscherini, Lexicon Spinozanum A-Z (2 volumes). Editorial: La Haye, Martinus Nijhoff (nu Springer), 1970 [1971] Vol I A-K XXXVII, 628 pp; Vol II L-Z 632-1374 pp

We believe with the publication of our Lexicon Spinozanum, that we are meeting a need in Spinoza historiography which has been pointed out by scholars, but has never before been satisfied. In the introduction of his Spinozas philosophische Terminologie (Leipzig, 1913), G. T. Richter promised "a Spinozistic Lexicon in which the meaning of each term is set out on an historical basis in alphabetical order". In 1924, in the Report, i.e., Nachbericht, of his four volume edition of the complete works of Spinoza (Heidelberg), C. Gebhardt promised a complementary volume comprising, among other things, a general index. However, neither the one nor the other were ever published. The hope of seeing this gap quickly filled has been reiterated recently by Di Vona: "The compilation of a Spinozistic index is a task of the history of philosophy, the execution of which would gratify all scholars". (Di V on a, Studi suIt' ontologia di Spinoza, Florence, 1960). We do not know how closely our Lexicon Spinozanum corresponds to what Richter and Gebhardt projected. We believe, however, that there are common requirements at the basis of works of this sort. In our procedure and in the delimitation of our scope, we have set for ourselves two main criteria: that of clarity and that of completeness. We hope we have not deviated from them too much. [Springer]

Deze opvallende prestatie, maakte dat zij zeer bekend werd en in staat werd een middelpuntpositie te verwerven in het Italiaanse Spinoza-onderzoek. Door haar heeft het onderzoek naar Spinoza in Italië de afgelopen jaren een opmerkelijke vitaliteit en vruchtbaarheid ervaren. Parallel aan de publicatie van haar Etica [introductionzione, traduzione e note a cura di E. Giancotti -Editori Riuniti, Rome, 1988], leidde de wens om toegang tot het corpus als geheel te krijgen al snel ertoe dat Italiaanse onderzoekers een wetenschappelijke editie van jeugdteksten, de KV en de PPC, brachten. Vooral De Korte Verbandeling / Breve Trattato [Introduzione, edizione, traduzione en Commento di F. Mignini. Japadre, l'Aquila, 1986], blijft tot ver buiten de grenzen van Italië een naslagwerk. [ii]

In 1975 werd ze gewoon hoogleraar geschiedenis van de filosofie aan de universiteit van Urbino, waar ze een internationaal onderzoeks- en debatcentrum vestigde rond de filosofie van Spinoza, Hobbes en Marx.

Volgens Mignini was ze een marxistische professor en is dat altijd gebleven - ook na de ineenstorting van de politieke regimes die hem historisch hadden geïnterpreteerd, bleef zij geloven in de fundamentele thesen van het marxisme.

Yitzhak Melamed schreef: “The late Emilia Giancotti-Boscherini, a superb Marxist Spinoza scholar, labored with great diligence and talent to show that Spinoza's thought truly belongs to the school of modern materialism.'' [iii]

Begin 80-iger jaren werd zij directeur van het Instituut voor Wijsbegeerte "Arturo Massolo" aan de Faculteit der Letteren van de Universiteit van Urbino.

In 1982 organiseerde zij de eerste Internationale Conventie over Spinoza in Italië met internationale deelname bij gelegenheid van de 350ste verjaardag van de geboorte van Spinoza (Urbino, 04-08 oktober 1982). Daarvan redigeerde zij de resultaten.

Ze was medeoprichtster en lid van de redactieraad van Studia Spinozana, waarvan het eerste nummer in 1985 verscheen. Een belangrijk werk was haar Ethica-vertaling

• Spinoza, Etica, a cura di Emilia Giancotti, Editori Riuniti, Roma, "Biblioteca del pensiero moderno", 1988, 461 p. . N XI, 6-7 (Pierre-François Moreau). [cf. Cerphi.ens-lyon]. Daarin dus de belangrijke noot bij 1/17s, die aanleiding werd voor deze zoektocht en waarop ik later hoop terug te komen.

In 1988 organiseerde zij, bij gelegenheid van vierhonderd jaar Hobbes, een internationale conferentie over “Hobbes en Spinoza. Wetenschap en politiek” (Urbino, 14-17 oktober 1988).

Met Cristofolini en Mignini richtte ze de Associazione italiana degli amici di Spinoza [de Italiaanse Vereniging van Vrienden van Spinoza], waarvan zij eerste voorzitter werd. Die vereniging had tot doel de verspreiding van Spinoza's denken te bevorderen edities en vertalingen van zijn werken voor te bereiden en onderzoek te doen naar de geschiedenis van het spinozisme in Italië en elders. Tijdens de eerste Algemene Vergadering die op 28 oktober 1989 in Urbino werd gehouden werden in een stuurgroep benoemd Paolo Cristofolini (Pisa Superior School), Piero di Vona (Universiteit van Napels), Emilia Giancotti (Universiteit van Urbino), Filippo Mignini (Universiteit van Macerata), Giuseppa Saccaro Del Buffa Battisti (Universiteit van Rome "La Sapienza"). [Cf.]

Haar werk over Spinoza
Uit o.a. het it.wikibooks, dat merkwaardigerwijze niet de Lexicon Spinozanum heeft, vermeld ik de volgende werken:

• Emilia Giancotti Boscherini, Lexicon Spinozanum A-Z (2 volumes). Editorial: La Haye, Martinus Nijhoff (nu Springer), 1970 [1971] Vol I A-K
XXXVII, 628 pp; Vol II L-Z 632-1374 pp
• Benedictus Spinoza, Trattato teologico-politico (Introductione di Emilia Giancotti; traduzione e commenti di Antonio Droetto e Emilia Giancotti). Torino: Einaudi, 1972 (1981 riveduta, 1992, 2007).
• Che cosa ha veramente detto Spinoza. Roma: Ubaldini Editore, 1972.

• Emilia Giancotti Boscherini, 'Necessity and freedom--reflections on texts by Spinoza', in: Siegried Hessing (ed.), Speculum Spinozanum 1677-1977. London: 1977

• Emilia Giancotti, Baruch Spinoza 1632-1677. La ragione, la libertà, l'idea di Dio e del mondo nell'epoca della borghesia e delle nuove scienze. Roma: Editori Riuniti, 1985.
(Le chapitre III contient une histoire abrégée du spinozisme au sein du marxisme - Tosel).

in het derde deel van dit boek onderscheidde zij vijf stromingen in de Spinozareceptie: (1) de Spinoza van de Pantheismusstreit en de Spinoza-Renaissance. (2) de Spinoza kwestie en omgang van ‘t Duitse idealisme met Spinoza; (3) de Spinoza-omarming in ‘t linkse Hegelianisme. (4) de Spinoza voor Marx en het recente marxisme. (5) Spinoza in de kritische gedachten van idealistisch en materialistisch rationalisme of Spinoza in de schaduw van ‘t nihilisme. André Tosel bouwde hier verder op door. [iv]

• Emilia Giancotti (Ed.), Spinoza nel 350 anniversario della nascità: atti del congresso internazionale [Proceedings of the First Italian International Congress on Spinoza] (Urbino 4-8 Ottobre 1982). Napoli: Bibliopolis, 1985

• Emilia Giancotti Boscherini,  "La naissance du matérialisme moderne chez Hobbes et Spinoza." In: Hobbes et Spinoza Revue Philosophique de la France et de l'Étranger, 2 (1985), 135-148. Vertaald door Ted Stolze als "The Birth of Modern Materialism in Hobbes and Spinoza,” in: Warren Montag and Ted Stolze, (ed.), The New Spinoza. Univ. of Minnesota Press, 1997 [“this collection revitalizes the thought of Spinoza.”]. In z’n geheel te lezen op books.google

• Giancotti, Emilia: “La teoria del` Assolutismo in Hobbes e Spinoza.” In: Studia Spinozana #1 (1985), S. 231- 258 [Niet in de “Bibliografia completa di Emilia Giancotti”

• Potenza naturale e libertà civile in Spinoza, in: Lino Rizzi (a cura di), Identità naturale e finalità politica, Piemme, Casale Monferrato 1989

• Introduzione a Baruch Spinoza, in: Baruch Spinoza, Etica. Dimostrata con metodo geometrico, a cura di Emilia Giancotti. Roma: Editori Riuniti 1988, 1993

• Emilia Giancotti, "On the Problem of Infinite Modes" in: Yirmiyahu Yovel (Ed.), God and Nature: Spinoza 's Metaphysics. [Papers Presented at the First Jerusalem Conference (Ethica I) Vol. 1]. Leiden: E. J. Brill, 1991, p. 97- 118

• Daniela Bostrenghi (Ed.), Hobbes e Spinoza: Scienza e Politica: Atti del Convegno Internazionale - Urbino, 14-17 Ottobre, 1988. introduction by Emilia Giancotti. Napoli: Bibliopolis, 1992.

• Studi su Hobbes e Spinoza, Bibliopolis, Napoli 1995

Zie voor overzichten van haar werk de Duitse Spinoza Bibliografie over Giancotti Boscherini en vooral de “Bibliografia completa di Emilia Giancotti” a cura di Corrado Morricone die op academia.edu is te vinden; deze opent aldus

Emilia Giancotti gaf geschiedenis van de moderne en hedendaagse filosofie aan de Faculteit voor Filosofie en Literatuur van de Universiteit van Urbino. Zij had – naast Spinoza - grote belangstelling voor auteurs als Descartes en Hobbes, en was een belangrijke protagonist in de heropleving van Spinoza-studies in de afgelopen decennia; later wijdde zij haar intellectuele arbeid aan het werk van Karl Marx.

Na haar dood in 1992 schonk haar zoon, Federico Boscherini, de erfenis van haar bibliotheek aan de Universiteit van Urbino die daarmee het Fonds Emilia Giancotti (Reggio Calabria 1930 - Rome 1992) oprichtte dat uit in totaal 2170 consultatieve werken bestaat en bij de Centrale Bibliotheek van de universiteit is ondergebracht. Daniela Bostrenghi, Laura Piccioni en Cristina Santinelli bezorgden daarvan de catalogus. Zie hier.

De in de kop gegeven titel “La Spinoziana” heb ik van de eerste alinea van een artikel van Marco Filoni over Livio Sichirollo: [v] “Maciolla. Een prachtige plek, genesteld in de heuvels op slechts een steenworp afstand van Urbino. Tussen de weinige, verspreid liggende huizen, een kleine, bijna onbekende begraafplaats, van oude boeren die woonden en werkten op het omliggende platteland. Er staat een constante bries, dezelfde die Pascoli al aan het zingen was. Deze omgeving koos Livio Sichirollo als zijn laatste rustplaats. Hij hield van deze vreemde plaats en de lucht die je er ademt. Hij nam me er voor de eerste keer mee naartoe, vijf of zes jaar geleden. Hij wilde me laten zien waar de as van zijn collega en vriendin Emilia Giancotti was heengebracht: de 'spinoziana' zoals de hele wereld haar kende. Met zijn gebruikelijke ironie vertelde hij me dat, wanneer de tijd daar was, hij Spinoza met Emilia in vrede en stilte kon spreken. Ik stel me het zo graag voor.”

Haar eerste foto uit ’t In Memoriam in Studia Spinozana; de tweede foto van hier

---

[i]
Cf. blog van 1 november 2017: Dossier “interpreteren van 1/17s” - 6. Michael Istvan uitvoerig over 1/17s. Zie hierover e.e.a. in hoofdstuk “Les concepts d’« essence de l’homme » et de « nature de l’homme » dans l’Éthique” van/in: Julien Busse, Le problème de l’essence de l’homme chez Spinoza [zie paragrafen 23 en 24 en noten 24 en 25] – books-openedition

[ii]
Chantal Jaquet et Pierre-François Moreau (dir.), Spinoza transalpin. Les interprétations actuelles en Italie. Éditions de la Sorbonne, 2012 - Publication sur OpenEdition Books: 18 décembre 2014 – books.openedition
In dat boek is méér te vinden over Emilia Giancotti Boscherini m.n. in het hoofdstuk dat Cristina Santinelli bijdroeg: "À partir de Spinoza in Italia. Quelques notes historico-critiques et quelques remarques de méthode.” Cf. books.openedition. 

[iii]
Yitzhak Melamed in “Charitable Interpretations and the Political Domestication of Spinoza, or, Benedict in the Land of the Secular Imagination, In: Mogens Laerke, Justin E. H. Smith & Eric Schliesser (Eds.), Philosophy and Its History: Aims and Methods in the Study of Early Modern Philosophy. Oxford University Press, 2013, p. 265 – books.google]

[iv]
André Tosel, "Pour une étude systématique du rapport de Marx à Spinoza. Remarques et hypothèses." in: André Tosel, Pierre-François Moreau & Jean Salem (Eds.), Spinoza au XIXe siècle. [Actes des journées d’études organisées à la Sorbonne (9 et 16 mars, 23 et 30 novembre 1997)]. Éditions de la Sorbonne, 2008 - Publication sur OpenEdition Books : 18 décembre 2014 books.openedition. Cf. André Tosel, présentation - books.openedition

[v]
Marco Filoni "Livio Sichirollo," in: Rivista di Storia della Filosofia (1984-), Vol. 59, No. 2 (2004), pp. 577-593