Heroverweging van mijn eerdere commentaar op het Spinoza-boekje van Roger Scruton

Deze week moest ik lange tijd in het ziekenhuis voor controles doorbrengen en zocht daarvoor een niet te dik en zwaar boekje uit mijn boekenkast. Ik koos het Spinoza-boekje van Roger Scruton dat ik jaren geleden meermalen las. En nu zag ik dat ik het ten onrechte almaar negatiever was gaan beoordelen. Waardoor ik geen oog meer had voor het vele goede dat hij bood. Ik heb er nu spijt van dat ik zijn inleiding niet meenam in het overzicht dat ik gaf van m.i. goed bruikbare boeken bij een beginnende bestudering van de Ethica. Daar kan ik nu niet meer bij, maar ik zou het er alsnog bij willen zetten, want ik genoot nu van zijn heldere uiteenzettingen. Ja, hij heeft ook enig commentaar op Spinoza en geeft aan dat Spinoza sommige dingen verkeerd zag. Maar dat moet kunnen, uiteraard.

In hoofdstuk 1 biedt hij een mooie tekst over leven en werk van Spinoza. De voorlaatste zin past mooi bij een discussie die we hier recent nog hadden: “Door te kiezen voor de universele taal van onze cultuur schreef Spinoza het laatste Latijnse meesterwerk, waarin de subtiele concepten van de middeleeuwse filosofie tegen zichzelf worden gebruikt en volledig worden ontkracht.” [p. 28]

En in het volgende hoofdstuk, Achtergrond, schrijft hij: “We moeten dan ook wel concluderen dat Spinoza’s ideeën uit zijn jeugd niet zozeer werden beïnvloed door filosofen als Descartes, die hij pas later ontdekte, als wel door joodse en mohammedaanse schrijvers uit vroegere eeuwen, wier denkbeelden de grondslag vormden voor het joodse gedachtegoed van die tijd.”[p. 30] “Juist door die totaalvisie van de aristotelische en de scholastieke filosofie kon Spinoza zijn theorie van het universum opbouwen: een theorie die precies toont hoe wij de wereld kunnen kennen, erin kunnen handelen en er ons geluk kunnen vinden. Spinoza’s prestatie was dat hij aantoonde dat de mens en zijn wereld een onlosmakelijk geheel vormen en dat de mens zelf zowel meester als dienaar is van het lot dat hem creëert.” [p, 31-32]

Ik citeer nog één zin (uit vele die ik heb gemarkeerd). “Spinoza was zich bewust van een ernstig bezwaar tegen die laatste suggestie, namelijk dat een reeks axioma’s en definities niet is samengesteld uit ‘ideeën’(wat zulke ideeën dan ook mogen zijn) maar uit woorden, en uit een woord kan de betekenis nooit rechtstreeks worden afgelezen. Alleen n de context van het systeem als geheel kan de inhoud van een axioma nader worden verklaard. Maar hoe kunnen we garanderen dat er slechts één consistente interpretatie van het systeem bestaat en dat die interpretatie door de verlichte lezer zal worden begrepen?” [p. 42-43]

Hij geeft aan dat Spina uitgaat van een “verborgen veronderstelling”, namelijk dat de wereld begrijpelijk is voor de rede en dat de oorzakelijkheid van de wereld tegelijk en werkelijk een ‘oorzakelijkheid van de rede’ is. Maar zo verborgen of weggestopt lijkt die veronderstelling mij niet, als je b.v. naar de parallelliteitspropositie (2/7) kijkt.

Interessant vind ik hoe Scruton beschrijft hoe Spinoza het aloude onderscheid tussen substantie en attributen herschrijft als dat tussen substantie en modi. En zo kom je veel tegen dat tot verheldering leidt.

Kortom, ik laat mij deze keer minder beïnvloeden door kritische opmerkingen van Scruton waar ik mij niet in kan vinden, en liet mij veelmeer meenemen in de vele positieve en verhelderende opmerkingen die hij maakt.

Ik kan me nu veel meer vinden in de bespreking die Mark Behets op 09-05-2013 op Spinoza in Vlaanderen gaf en beveel het boekje nu dan ook van harte ter lezing aan. 
Voor degenen die het niet hebben kan ik meedelen dat iemand de oorspronkelijke Engelse versie als PDF op internet heeft geplaatst.

Blogs over Roger Scruton of waarin hij voorkomt

25-04-2008: Hoe Spinoza van Roger Scruton werd aanbevolen

24-07-2009: Roger Scruton (1944) over Spinoza

06-03-2010: Spinoza's Deus quatenus. Ofwel Spinoza's perspectivisme

10-05-2013: Roger Scruton (1944) over Spinoza blijft spannend

23-10-2013: Was dat van Spinoza een ontologisch godsbewijs? [1] [Over volgens Scruton De verborgen veronderstelling in Spinoza]

27-03-2014: Roger Scruton's Spinozaboekje krijgt nieuwe cover

20-06-2016: Roger Scruton: "Spinoza's metafysica bevat een fatale fout"

14-11-2016: Proberen Amerika's keuze voor Trump te begrijpen [4] met behulp van Spinoza en Roger Scruton