Gisteren had ik het
blog '"Er zijn zelfs Spinoza-bloggers..." nou ja, eentje dan," waarin ik meldde dat de website van de NRC een groot artikel van Arnold Heumakers bracht over de grote belangstelling voor Spinoza. Daarin wordt de Ethica-vertaling van Maarten van Buuren alleen genoemd, niet besproken, Wel werden er
VIJF sterren bijgeplaatst! Dat werd voor mij de aanleiding nu toch die vertaling aan te schaffen. Vandaag staat dat stuk over twee pagina's in de papieren krant. Hier slechts een kleine afbeelding ervan, waarin u die stippen ziet. Als u erop klikt, komt u bij de digitale versie.
De Spinoza-illustratie is van Martien ter Veen
Dit, zo liet
Athenaeum zien, was de voorpagina van het katern Boeken van de NRC van vrijdag 26 jan. 2018
Ik gun Maarten van Buren zijn vijf sterren. Zijn vertaling zal, over het geheel genomen, ongetwijfeld goed zijn en ik ga me er verder niet mee bezighouden. Stan gunde ons al eens een blik op de eerste pagina van de vertaling en daar moest ik constateren dat de drie basisbegrippen, substantie, attribuut en modus, niet goed zijn vertaald. Als enige op de wereld vertaalt Van Buuren: 'Onder een substantie versta ik datgene wat in zichzelf is EN DOOR ZICHZELF WORDT GESCHAPEN'. Iedereen vertaalt EN DOOR ZICHZELF BEGREPEN WORDT/MOET WORDEN'. Hij zal ongetwijfeld uitgebreid beargumenteren dat 'concipere' ook 'scheppen' of 'voortbrengen' kan betekenen (hoewel Spinoza volgens mij de term nergens in die betekenis gebruikt). Maar die betekenis heeft het hier niet. Ik heb daarvoor twee argumenten. Het 'door zichzelf wordt geschapen' is de z.g. CAUSA SUI. In de stellingen 1/6, aangevuld in 1/7d, BEWIJST Spinoza dat een substantie 'causa sui' is. Dat zou hij niet doen als de causa sui al in de definitie van substantie zat. Een tweede argument: in 1/10 stelt Spinoza dat elk attribuut van eenzelfde substantie door zichzelf begrepen moet worden (ook door Van Buuren zo vertaald). Waar baseert Spinoza dat op? Op de DEFINITIE VAN SUBSTANTIE. Maar bij Van Buuren staat helemaal niet in de definitie van substantie dat die door zichzelf begrepen wordt!
BeantwoordenVerwijderenDezelfde onjuiste vertaling zet hij door in de definitie van modus.
Dan de definitie van 'attribuut'. Was Maarten van Buuren hier maar eens wat eigenzinniger geweest. Hier sluit hij zich slapjes aan bij de laffe vertaling die Nederland gangbaar is geworden (sinds Gorter): 'Onder een attribuut versta ik wat het verstand waarneemt als datgene wat de essentie van een substantie UITMAAKT'. Nog daarvan afgezien dat het moet zijn 'wat het verstand waarneemt VAN EEN SUBSTANTIE', sluit hij zich kritiekloos aan bij de laffe vertaling 'uitmaakt' van 'constituens'. Wat wil hij zeggen met dat 'uitmaakt'? Dat een attribuut de essentie van een substantie IS? Iets anders kan het haast niet betekenen. Maar zo durft hij het niet te vertalen. Want een attribuut IS niet de essentie van een substantie, een substantie zou dan oneindig veel essenties hebben. (Elk attribuut DRUKT de ene essentie van een substantie UIT, zie de definitie van God)). En omdat IS niet kan, dan maar het verhullende maar foute 'uitmaakt'.
De vertaling mag verder goed zijn, het is in elk geval geen best begin.
Dank, Henk, voor je glasheldere manier waarop je de eerder al verwoorde kritiek nog eens samenvat.
BeantwoordenVerwijderenIk heb me door de vijf sterren laten verleiden om de vertaling toch aan te schaffen (wat ik eigenlijk al wel wilde [toch nieuwsgierig], maar waarvoor ik nog een aanleiding zocht). Maar eigenlijk is het een kwaliteitskrant onwaardig zomaar 5 sterren te geven, zonder verder ook maar iets over de vertaling te zeggen. Die sterren hangen gewoon - als de echte sterren - in de lucht, zonder enige motivatie. Dit is geen recensie.
Ik was zo naïef en slordig geen link te leggen tussen het artikel van Heumakers waar je eerder de aandacht op vestigde en het icoontje met de vijf sterren in dit blog. Ik ben het helemaal met je eens, die twee horen absoluut niet bij elkaar. Terecht zeg je: die sterren hangen gewoon in de lucht, zonder enige motivering. Dit is geen recensie. Inderdaad, een kwaliteitskrant onwaardig.
BeantwoordenVerwijderen