Volgens Maarten van Buuren komt bij Spinoza vergroting van onze macht voort uit onszelf

Maarten van Buuren’s ‘Spinoza – Vijf wegen naar de vrijheid’ redux [vervolg 3]

In dit blog wil ik even kijken naar deze tekst die Van Buuren op p. 98 brengt.

“De vermeerdering van macht komt van binnenuit. De vermindering van macht daarentegen komt voor rekening van externe oorzaken. Nu kan ik een heleboel gevoelens noemen: pessimisme, depressie en een scala van zelfdestructieve neigingen, die volgens mij de actieradius van mijn existentiële kracht van binnenuit aanvreten. Maar Spinoza is het principieel oneens met deze redenering. Het ligt in de natuur van elk ding, zegt hij, om te streven naar een zo groot mogelijke macht. De gedachte dat er factoren in het individu zelf zouden kunnen zijn die deze macht en dus het zijn van het individu aan zouden tasten, acht Spinoza tegennatuurlijk en onbestaanbaar. Spinoza's redenering wordt op de proef gesteld in gevallen van zelfmoord. Dat zijn toch duidelijke gevallen, zou je zeggen, waarin mensen die het leven ondraaglijk vinden uit eigen beweging besluiten om eruit te stappen? Maar Spinoza houdt voet bij stuk en verklaart dat alle gevallen van schijnbaar innerlijke motivatie tot zelfmoord te herleiden zijn tot externe schadelijke invloeden. Van nature is elk organisme alleen in staat datgene te doen wat het in leven houdt:”

Van Buuren gaat verder over zelfmoord en over wat goed en kwaad is. Mij gaat het om de bewering: “De vermeerdering van macht komt van binnenuit. De vermindering van macht daarentegen komt voor rekening van externe oorzaken.”

Ja, het streven tot zelfhandhaving en daartoe vergroting van de macht, komt van binnenuit. En, volgens 3/8, sluit dit streven nar de voortzetting van het zijn, geen begrensde maar een onbepaalde tijd in. Maar zowel de oorzaken van de vermindering als de vermeerdering van macht zelf [vermogen, perfectie] komen van buiten.

De voorstelling van al wat het vermogen tot handelen van ons Lichaam vermeerdert of vermindert, bevordert of belemmert, moet ook het vermogen tot denken van onzen Geest vermeerderen of verminderen, bevorderen of belemmeren. [3/11[

Ook in de volgende stellingen blijkt dat zowel het vermogen tot handelen van ons lichaam te vermeerderen als te verminderen komt van dingen van buiten die oorzaak van ofwel blijdschap of droefheid kunnen zijn.

Het is ook het vertrekpunt voor Spinoza’s behandeling van het streven tot samenwerking met anderen (om zo macht te vergroten). [cf. 4/18s]

Nee, meneer Van Buuren, vergroting van onze macht komt bij Spinoza niet voort uit onszelf, maar halen we uit de omgeving.