Cosmopsychisme – of is (of heeft) het universum een bewuste geest?

Op 8 februari 2018 verscheen op aeon dit artikel van Philip Goff, associate professor in philosophy at the Central European University in Budapest; his research interest is in consciousness and he blogs at Conscience and Consciousness: "Is the Universe a conscious mind?"

Leadtext: "Cosmopsychism might seem crazy, but it provides a robust explanatory model for how the Universe became fine-tuned for life."

De publicatie is gesponsord door het Templeton Religion Trust vanuit hun ‘Pantheism and Panentheism’ projekt. [Cf. ook deze tweet]

Ik vond het wel grappig te lezen hoe de auteur meent dat de natuur, opdat er leven en vervolgens leven met een bewustzijn ontstaat, een soort ‘waarden-oriëntatie’ zou moeten hebben. En met die ‘waarden’ bedoelt hij dan de waarden die bepaalde parameters in de natuur moeten hebben wil er leven kunnen ontstaan etc. Kortom, de natuur zou doelen hebben – op en top finalisme!

Ik vond het in eerste instantie vreemd dat iemand zo over de natuur kon denken. Tot ik me realiseerde dat er in de filosofie van Spinoza eenzelfde soort ‘vreemdheid’ zit, zoals ik die ervaar in de idea Dei die er zou zijn en welke fundamentele rol die in zijn stelsel vervult – een rol die velen niet zien, laat staan erkennen.

Philip Goff is al langer en zeer serieus bezig met het bewustzijn: wat het is en hoe het kan zijn ontstaan. Er moeten, zo beschrijft hij, in de natuur kenmerken zijn die het ontstaan van bewustzijn verklaren. Voor hem is niet het bewustzijn het zgn. ‘fundamentele probleem’ (à la Chalmers), maar is de werkelijkheid zelf dat. Over de werkelijkheid moeten we zo fundamenteel denken, dat we begrijpen dat er bewustzijn in kan ontstaan. Op dat punt gaat hij in dit artikel alweer een stapje verder dan in zijn boek:

Philip Goff, Consciousness and Fundamental Reality. Oxford University Press, 14 September 2017 books.google

Over dat onderwerp zijn best veel boeken verschenen. Ik noem er enkele; Spinoza komt soms wel even aan de orde, maar zijn filosofie wordt er niet echt in betrokken.

• Michael Blamauer (Ed.), The Mental as Fundamental: New Perspectives on Panpsychism. Walter de Gruyter, 2011 - 172 pagina;s, p. 131-140; Ontos Verlag (February 7, 2013) books.google.
Daarin ook een hoofdtuk van Philip Goff, “There is no combination problem.”

• Peter Ells, Panpsychism: The Philosophy of the Sensuous Cosmos John Hunt Publishing, 2011; Iff Books (August 16, 2011) – books.google

• Amazon noemt nog een hele reeks van dit soort boeken.