Hoe Alexander Douglas m.b.v. R. G. Collingwood Spinoza wil uitleggen

Ik moet met dit blog komen over hoe fascinerend ik het vind hoe Alexander Douglas met behulp van Robin George Collingwood, in het bijzonder diens The Principles of Art uit 1938, begrijpelijk wil maken hoe Spinoza zijn stelling 5/3 bedoeld zou hebben. Maar mij overtuigt hij niet.

Die intrigerende en moeilijkheden opleverende stelling luidt:

Affectus qui passio est, desinit esse passio simulatque ejus claram et distinctam formamus ideam.

Zodra wij ons van een passieve hartstocht een helder en onderscheiden idee vormen, ondergaan wij deze niet langer.  (In de wat armoedige vertaling van Henri Krop] Van Suchtelen vertaalt iets letterlijker:
Een aandoening, welke lijding is, houdt op een lijding te zijn, zodra wij er ons een helder en duidelijk idee van vormen (iets aangepast: voorstelling werd idee).

Een paar dagen geleden werd deze toespraak van Alexander Douglas daarover op Youtube gebracht: “How to Make the Passions Active: Spinoza and R.G. Collingwood. RoyIntPhilosophy.” En op zijn pagina bij academia.edu had hij eerder de tekst geüpload die waarschijnlijk zijn draft was van het artikel Douglas, Alexander, “Collingwood's Reading of Spinoza's Psychology.” [In: Collingwood and British Idealism Studies, Volume 18, Number 1, 2012, pp. 65-80(16) – Cf.] Ik neem daarvan het abstract over:

Near the end of his Ethics, Spinoza develops a theory that '[a]n affect which is a passion ceases to be a passion as soon as we form a clear and distinct idea of it.' Recent commentators have found this theory to be radically implausible in light of some of Spinoza's other metaphysical and epistemological commitments. I defend Spinoza on this point. Having done so, I examine R.G. Collingwood's reading of the theory, presented in The Principles of Art. Collingwood's reading proposes that passions, for Spinoza, are ideas of feelings that attempt to disown them--ideas that present one's own, wrongly, as not being one's own feelings. We form such ideas when, for some reason or other, we are psychologically resistant to accepting the reality of our effective condition. This, according to Collingwood, is what Spinoza means by calling passions 'confused' ideas of feelings. With the help of Collingwood's reading, I propose, Spinoza's theory may be made to appear very compelling and original.

Als je Douglas leest en beluistert, kun je veel opsteken over hoe andere scholars (vooral Bennett) moeite hadden met die stelling van Spinoza. Hij behandelt de literatuur, m.n. ook over bewustzijn. En ook neemt hij je mee naar de grote Britse filosoof Robin George Collingwood. Het is hem gelukt mij de voorbije dagen zeer met Collingwood bezig te houden. Er is zeer veel van en over hem te vinden. R.G. Collingwood (1889 – 1943) was een belangrijk filosoof uit Oxford met een zeer brede belangstelling. Zijn denken en werk over filosofie, politiek, geschiedenis en archeologie krijgt de laatste tijd hernieuwde belangstelling. Er is, zoals hiervoor bleek, inmiddels een apart tijdschrift aan hem gewijd. En er is een R.G. Collingwood Society.

Zijn in 1939 gepubliceerde Autobiography kreeg een cultstatus; hoe hij vertelde over de ontwikkeling van zijn denken werd een klassieker. Maar hij raakte geleidelijk uit beeld maar kwam zoals gezegd later weer in de belangstelling.

Hij is echter bepaald niet bekend als Spinoza scholar. Bij de Duitse Spinoza-bibliografie komt hij slechts tweemaal voor: eenmaal in het hierboven genoemde artikel van Alexander Douglas en eenmaal met zijn werk The idea of nature [New York: Oxford University Press, 1960. - VIII, 183 pp.], waarin hij in zijn overzicht van de ontwikkeling van het natuurbegrip in de geschiedenis van het denken uiteraard ook Spinoza behandelt. Apart over Spinoza schreef hij nooit, maar doorheen zijn werk baseert hij zich soms op Spinoza, op wie hij – vaker – kritiek heeft.

Nogmaals, van en over Collingwood is best veel  te vinden – en veel is interessant om kennis van te nemen, waar ik de voorbije dagen nogal me bezig geweest ben. Maar ik sluit het hiermee voor mezelf af, om niet teveel op andere terreinen te komen.

Als ik Douglas goed begrepen heb zou Spinoza bij 5/3 uitsluitend op het oog hebben die passionele aandoeningen die min of meer pathologisch van aard zijn: gevoelens die men voelt, maar niet als eigen gevoelens erkent, maar projecteert op anderen. Ik zou niet weten op welke tekstuele gronden je Spinoza daar iets dergelijks zou kunnen laten beweren.

Ik ben intussen benieuwd of Douglas u heeft kunnen overtuigen.
___________

Aanvulling 12 aug 2019
Van hem gaat het hoofdstuk verschijnen:
Alexander Douglas, "How to make the passions active: Spinoza and R. G. Collingwood." In:
Passions and Emotions, Volume 85, Part of Royal Institute of Philosophy Supplements / Cambridge University Press, planned for August 2019


N.a.v. het boek van Alexander X. Douglas, Spinoza and Dutch Cartesianism, had ik twee blogs: op 16-08-2015 en op 01-10-2015.