Alfred Weber (1835 - 1914) ziet in Histoire de la philosophie européenne (1872) Spinoza als cosmotheïst - #spinoza

Zeer content ben ik ermee dat ik deze fraaie paragraaf over Spinoza tegenkwam en graag maak ik er dan ook dit blog over - aan het eind ervan geef ik links naar die tekst.

Deze Alfred Weber dient niet verward te worden met Alfred Weber (1868 - 1958) de economist, sociologist, geograaf, cultuurtheoreticus en broer van Max Weber (1864 - 1920), een verwarring overigens die door Google en Archive.org wel gemaakt wordt. Die schrijven namelijk het boek van

Alfred Weber, Histoire de la philosophie européenne, dat vele herdrukken ontving, ook als Engelse vertaling door Frank Thilly, maar dat in Frankrijk voor het eerste verscheen bij Germer-Baillière in 1872,

… simpelweg toe aan die latere en bekendere Weber, die dat boek dan dus als vijf- of zes-jarige geschreven zou moeten hebben….

Zie de levensdata van de Weber waar het me hier om gaat op onlinebooks – en hier, waar te lezen is: “A été professeur de philosophie à l'Université de Strasbourg.” [cf. zie hier zijn genealogie]. Van hem is dus:

Alfred Weber, Histoire de la philosophie européenne. Germer-Baillière, 1872 [books.google]; 3e édition entièrement refondue, in-8. Paris. Fischbacher; 5e édition revue et augmentée, Paris, 1892

Vertaler Frank Thilly (1865-1934) schreef in zijn voorwoord bij Alfred Weber, History of Philosophy. Transl. from the fith french edition by Frank Thilly. Charles Scriber's Sons, 1897 [archive.org en archive.org]:

“We have long wanted a text-book of the history of philosophy that covers the whole field, and presents the subject in a manner suited to the needs of the beginner. Zeller's admirable compendium of Greek philosophy and Falckenberg's History of Modern Philosophy deal with special periods. Windelband's voluminous History of Philosophy, with its arbitrary divisions and unfortunate method of cutting up a system into parts and discussing these separately, under entirely different heads, hopelessly confuses the student. Besides, its account of philosophy since the days of Kant—a period in which our age is especially interested—is wholly inadequate. Professor Weber's work is the most serviceable manual thus far published. It begins as simply as the history of philosophy itself, and gradually introduces the reader to the complex problems of modern thought, to which it devotes more than one-half of its entire space. The portions dealing with Kant and his successors are particularly admirable. The clear and comprehensive exposition of the Hegelian philosophy will greatly assist the student in his endeavors to understand that much abused system. And the modern theory of evolution, which has revolutionized the thought of our century, and which is barely mentioned by Falckenberg and Windelband, surely deserves the attention and criticism it here receives.

Ik las alleen de paragraaf over Spinoza en ben het geheel eens met Thilly dat Weber duidelijk samenvat en uitlegt. Zijn boek werd, zowel in het Frans als in het Engels vele malen herdrukt en voorzag dus duidelijk in een behoefte. Hij kreeg geen Wikipedia-pagina en ik vond slechts één verwijzing naar hem en wel in

André Encrevé, Actes du Colloque Protestantisme et Libéralisme à la Fin du XIXe Siècle: Charles Wagner et le Libéralisme Théologique. Librairie Droz, 2008 [books.google].

Daarin gaan enige hoofdstukken over de Franse theoloog en filosoof Charles Wagner (1852-1918). Catherine Sengel-Storne schrijft in het hoofdstuk “Les études de Charles Wagner à Strasbourg” [pp. 409 – 420] dat Charles Wagner studeerde bij Alfred Weber in Straatsburg. Hij begon die studie in 1869, maar door de Pruisische oorlog werden de lessen opgeschort en ging hij terug naar huis. In die periode overkwam hem een religieuze en existentiële twijfel, tot hij dankzij zijn professor in de filosofie, Alfred Weber, de Ethica van Spinoza las. Tegelijkertijd ontdekte hij de mystiek en verdiepte hij zich in het lezen van diverse mystici, waaronder Eckhart. Vanaf het begin van zijn studie manifesteerde zich bij Charles Wagner een rationalistisch denken met een elan voor ‘t mystieke.
Hierna neem ik een tekstdeel op p. 427 over, waarin de schrijfster uitdrukkelijk de paragraaf naar voren haalt die Alfred Weber over Spinoza schreef en erop wijst dat hij daarin Spinoza niet als atheïst presenteert, maar een cosmotheïst of pantheïst.

 

Webers paragraaf over Spinoza kan men uiteraard lezen via de gegeven link naar books.google, maar ook op de website van het Sophia Project, waar ze de digitale tekst brengen - met eindnoten [PDF]. Ik heb de paragraaf in z’n oorspronkelijke vorm in een aparte PDF gebracht – een vorm die ik plezieriger te lezen vind (met de noten gewoon als voetnoten meteen zichtbaar i.p.v. als eindnoten).