De gok van Spinoza komt meer overeen met die van Balling dan met die van Pascal - #Spinoza

Op 20 januari 2012 had ik het blog “De gok van Pascal en de gok van Balling”

Huub Mous kwam op 13 maart 2012 met zijn blog “De gok van Spinoza en Pascal,” waarin hij Spinoza's keuzedilemma aan het begin van de TIE schetst als een soort 'Gok van Spinoza'.

Eergisteren, 8 juni 2018, bracht Eric Schliesser zijn blog "Spinoza and the Origin of Utilitarianism."

Aanleiding ervan was, zoals hij schrijft, de lezing die Beth Lord op 7 juni bij de London Spinoza Circle gaf, getiteld "Spinoza and the art of reasoning," die hij blijkbaar had bijgewoond. Zij besprak een bekende passage uit de opening van de TIE waaraan Schliesser in zijn blog een andere uitleg wilde geven dan zij deed. Het komt erop neer dat Spinoza met de oplossing van zijn keuzedilemma volgens Schliesser aan het begin van het utilitarisme zou hebben gestaan. Het gaat om een analyse van de tekst uit de TIE die uitloopt op [Schliesser citeert de vertaling van Elwes, ik die van Verbeek]:

In elk geval is het nu mijn doel om een dergelijke natuur te verwerven en om me ervoor in te zetten dat velen haar met mij verwerven – tot mijn geluk behoort namelijk ook dat ik mij ervoor inspan om velen hetzelfde te doen begrijpen als ik zodat hun begrip en hun begeert voortaan met mijn begrip in mijn begeerte  overeenkomen. En om dat mogelijk te maken is het noodzakelijk om van de natuur zo veel te begrijpen als nodig is om een betere natuur te verwerven. Vervolgens is het nodig om een zodanige samenleving te vormen als nodig is om zoveel mogelijk mensen in staat te stellen dat doel zonder moeite te bereiken. [TIE § 14, vert. Theo Verbeek]
Maar de overwegingen en het keuzedilemma waarvoor Spinoza zich geplaatst zag, leest men in de tekst die hieraan voorafgaat.

Schliesser verwijst in zijn blog ook naar het boek van Lewis Feuer die dezelfde passage bespreekt en behandelt hoe Spinoza in die tijd vooral met collegiantenvrienden als Balling omging. [Lewis S. Feuer, Spinoza and the Rise of Liberalism. Boston: Beacon Press, 1958; London: Mayflower Publ., 1960 & 1966; New York: Greenwood, 1983; New Brunswick, NJ: Transaction Publishers, 1987; Routledge, 2017 - books.google]

Schliesser stelt: “There is a clear structural similarity with Pascal's reasoning. Some other time I'll develop this more.” Voor het geval hij daarover t.z.t. méér wil gaan zeggen, raad ik hem aan de bovengenoemde blogs van mij en Huub Mous nog eens goed te bekijken. Ik zie “de gok van Spinoza” beduidend meer overeenkomst hebben met die van zijn vriend Balling dan met die van Pascal. Het heeft alles ermee te maken of je louter immanent denkt, of - zoals Pascal - richting transcendentie denkt.