Afscheid van Nietzsche en zijn Spinoza [2] - #Spinoza

 

In het vorige blog begon ik met wat ik noem “afscheid nemen van het thema Nietzsche en zijn Spinoza”. Ik doe dat in dit tweede blog door een zo compleet mogelijke opsomming te geven – waar mogelijk mét link naar een PDF – van studies over hoe Nietzsche Spinoza las.

Voor zover ik kan nagaan is de eerste die een grondige studie maakte van wat Nietzsche over Spinoza schrijft Margaret Erskine Nicolson Spencer die in 1924 promoveerde op deze dissertatie

• Margaret Erskine Nicolson Spencer, A comparative study of the ethics of Spinoza and Nietzsche. New Haven/Conn.: Yale University, 1924.

Een aantal jaren later bewerkte ze dat tot een artikel

• M. E. Spencer, “Spinoza and Nietzsche: A Comparison.” In: The Monist, Vol. 1, No. 1 (January, 1931), pp. 67-90 [cf.]

"Spinoza and Nietzsche ... [consider] not what ought to be the nature of man, but what is. ... Yet neither Spinoza nor Nietzsche is content to leave man as he finds him. They both turn from the natural man in Hobbes' sense, to seek an ideal individual." [cf. deze tweet die mij deze titel deed opsporen]

 

• William Stefan Wurzer, Nietzsche und Spinoza. Meisenheim am Glan: Anton Hain [Monographien zur philosophischen Forschung, #141], 1975. - VI, 276 pp. - (Dissertatie aan de Univ. Van Freiburg/Br., 1974)

• Yirmiyahu Yovel, “Nietzsche and Spinoza: amor fati and amor dei." In Yirmiyahu Yovel (Ed.) Nietzsche as Affirmative Thinker [Papers Presented at the Fifth Jerusalem Philosophical Encounter, April 1983]. Dordrecht: Martinus Nijhoff Publishers [nu Springer] 1986, pp. 183-203. – books.google

Het stuk was eerst in het Hebreeuws verschenen, [“ahavat Elohim v-ahavat h-goral: Spinoza v-Nietzsche.“ In: Iyyun 35 (1986): 151-179] en vervolgens als « 'Amor fati" et "Amor Dei': Nietzsche and Spinoza » in: Michel Delsol (Dir.), Spinoza - Science et Religion. De la Méthode Géométrique a l'interprétation de l'Écriture Sainte. Actes du Colloque organisé par Renée Bouveresse au Centre Culturel International de Cerisy-la Salle du 20 au 27 septembre 1982. Paris: Vrin, 1988: 89-94.
De titel werd dus in andere volgorde geplaatst bij de bovenvermelde uitgave van 1986.

Yovel nam het als hoofdstuk onder de laatste – omgedraaide - titel eveneens op in het tweede deel, The Adventures of Immanence, van zijn tweedelige Spinoza and other Heretics [1989. Vol. 1 The Marrano of Reason].

Yirmiyahu Yovel begint aldus: “Amor fati — love of fate — is the defiant formula by which Nietzsche sums up his philosophical affirmation. The term, never before used in philosophy, is clearly a polemical transformation of Spinoza’s amor dei intellectualis, rejecting the primacy of the intellect and positing fatum (fate) instead of Spinoza’s nature-God as the object of love.”
Hij schrijft over de overeenkomsten die hij ziet tussen Spinoza en Nietzsche. Volgens Yovel geldt: "If Spinoza has started the modern philosophy of immanence and underlies it throughout, then Nietzsche brings it to its most radical conclusion." En voorts: "Both declare the ‘death' of the transcendent God, and see life within immanence as all there is." Yovel stelt dat Nietzsche’s concept van de eeuwige wederkeer (zoals beschreven in The Gay Science 341) "is the utmost affirmation of immanence," en dat de "eternal recurrence dramatizes the inescapability of immanence.”

Tenslotte is nog van hem:

• Yirmiyahu Yovel, "Nietzsche and Spinoza: Enemy-Brothers." Chapter 24 in: Michael Della Rocca (Ed.), The Oxford Handbook of Spinoza. Oxford University Press, 2017, pp 540-570

• Roger Henrard, Nietzsche en Spinoza, vreemde verwanten. Leiden: E.J. Brill [Mededelingen vanwege het Spinozahuis #56 - voordracht gehouden te Leusden op 17 oktober 1987], 1989 - 16 pp.

Henrard bracht een zeer algemene essayistische beschouwing die aldus eindigt en zo een indruk geeft:

“Die starre mathemathische Formel (wie bei Spinoza...) hat eben nur noch als ästhetisches Ausdrucksmittel ein Recht.”

Dat Nietzsche hier Spinoza impliciet tot woordkunstenaar promoveert is ongetwijfeld de mooiste lof die hij hem kon toezwaaien.” [citaat uit Nietzsche’s Der Philosoph p. 55]

Merkwaardig vind ik het dat Henrard hier lof in ziet.  

Een heel aparte plaats neemt de dissertatie in van

• Vesa Oittinen, Spinozistische Dialektik: die Spinoza-Lektüre des französischen Strukturalismus und Poststrukturalismus. Frankfurt am Main etc.: Lang, [Philosophie und Geschichte der Wissenschaften; Bd. 6], 1994  Zugl.: Oulu (Finnland), Univ., Diss., 1993 De volledige tekst is te lezen op de site van de Russische Spinoza Scholar Andrey Maidansky: caute.ru/spinoza/vo/index.htm

Abstract: Im Gefolge des französischen Strukturalismus und Poststrukturalismus ist es üblich geworden, Spinoza als einen Anti-Dialektiker und Vorläufer nietzscheanischer Thematik zu interpretieren. Dieses Buch setzt sich kritisch mit den Spinoza-Deutungen von Althusser, Deleuze und deren Jüngern auseinander. Zugleich wird versucht, das Verhältnis von Hegel und Spinoza genauer als bisher zu bestimmen, um die dialektische Problematik im Werk Spinozas zu umreißen.

Hij schrijft b.v. “Während Deleuze Nietzsche spinozisch umdeutet, unterzieht er komplementär Spinoza einer «nietzscheanisch-lebensphilosophisch inspirierten Lektüre» (p. 65).

• Richard Schacht, “The Nietzsche-Spinoza: Spinoza as Precursor?” In: Yovel, Yirmiyahu (Ed.), Desire and Affect: Spinoza as Psychologist; Spinoza by 2000 - The Jerusalem Conferences, Ethica III. New York: Little Room Press, 1999: 211-232. Opgenomen als chapter IX in

Richard Schacht, Making Sense of Nietzsche: Reflections Timely and Untimely. University of Illinois Press, 1995 [cf.] – books.google

 

• Andreas Urs Sommer, “Nietzsche's Readings on Spinoza: A Contextualist Study, Particularly on the Reception of Kuno Fischer.” In: Journal of Nietzsche Studies, Vol. 43, No. 2 (Autumn 2012), pp. 156-184  [PDF op academia.edu; ook PDF op BookSC, en bij Scribd]

Abstract: Nietzsche’s relation to Spinoza is highly puzzling. It was based mainly on secondary sources. This article explores for the first time what impact Nietzsche’s reading about Spinoza—particularly of Kuno Fischer’s History of Modern Philosophy—had on his conceptions. First, I consider how Nietzsche found a brother-in-arms in Spinoza upon leaving teleology behind. Second, I examine Nietzsche’s concept of eternal recurrence in the  context of Spinoza’s teaching as it was presented by Fischer. Third, I investigate the relation between Nietzsche’s amor fati and Spinoza’s amor intellectualis dei. Finally, I discuss how the Spinozist concept of self-preservation (as it was modeled and discussed in nineteenth-century Spinoza research) became a critical point for Nietzsche in the horizon of evolutionary theory. It turns out that the knowledge of Nietzsche’s sources is fundamental for an adequate understanding of the use Nietzsche made of Spinoza’s philosophy. The article thus tries to find a  new approach to Nietzsche’s Spinoza with the help of the contemporary sources he used.

 

• Aurelia Armstrong, “The Passions, Power, and Practical Philosophy. Spinoza and Nietzsche Contra the Stoics.” In: Journal of Nietzsche Studies, Vol. 44, No. 1, Special Issue: Nietzsche and the Affects (Spring 2013), pp. 6-24 [PDF]

Abstract: this article reviews the influence of stoic thought on the development of spinoza’s and nietzsche’s ethics and suggests that although both philosophers follow the stoics in conceiving of ethics as a therapeutic enterprise that aims at human freedom and flourishing, they part company with stoicism in refusing to identify flourishing with freedom from the passions. in making this claim, i take issue with the standard view of spinoza’s ethics, according to which the passions figure exclusively as a source of unhappiness and bondage from which we must be liberated. i argue that, in fact, spinoza anticipates nietzsche and breaks with the stoics in offering a more positive assessment of the role of passion in a flourishing life. the reading pursued here takes spinoza’s divergence from the stoic account of the passions to be a consequence of his insistence on the immanence of human being in nature. i outline spinoza’s and nietzsche’s conception of immanence and suggest that it entails a common understanding of our nature as dynamic power or desire, which is simultaneously expressed as a capacity to act and be acted on, to affect and to be affected. the recognition of the complex relationship between passive and active power requires a revaluation of our vulnerability and openness to what can affect us and leads each philosopher to a consideration of the ways in which the passions might be made to support our striving to increase our power and to realize an essentially limited freedom and precarious flourishing.

 

• David Wollenberg, “Nietzsche, Spinoza, and the Moral Affects.” In: Journal of the History of Philosophy, Volume 51, Number 4, October 2013, pp. 617-649 [PDF en/of PDF]

• cf. ook 't blog van 03-01-2016: Nieuwe studie [van David Wollenberg] over Nietzsche die Spinoza zag als: "die ersten Aristokraten in der Geschichte des Geistes" 

• Kim André Jacobsen, Nietzsche and Spinoza. From Ontology to Ethics. Master’s Thesis in Philosophy,  Department of Philosophy (IFF), The Artic University of Norway, November 2014 [PDF]

Behandelt:
Greg Whitlock, “Roger Boscovich, Benedict De Spinoza and Friedrich Nietzsche. The Untold Story;” in: Nietzsche-Studien, Volume 25 #1(1996), 200-220
Richard Schacht, “The Nietzsche-Spinoza Problem: Spinoza as Precursor?” [zie boven]
Yirmiyahu Yovel, “Nietzsche and Spinoza: amor fati and amor dei." [zie boven]

Vervolg in volgend blog.