Franz Kafka (1883-1924) en Spinoza [4]

Drie keer eerder had ik een blog over de vraag of en wat Franz Kafka van Spinoza kende en wellicht over hem schreef of welke denkbeelden hij – eventueel zonder verwijzing – van hem overnam?

• 16-09-2011 Franz Kafka (1883-1924) en Spinoza; Met o.a. Astrid Dehe en Achim Engstler (Hrsg.), Kafkas komische Seiten.

• 09-07-2013 Hoe construeer je een relatie tussen Kafka en Spinoza? Met o.a. verwijzing naar Dimitri Vardoulakis, "Kafka's Empty Law: Laugther and Freedom in The Trial,” Chapter 2 in: Brendan Moran & Carlo Salzani (Eds.), Philosophy and Kafka. Rowman & Littlefield, 2013

• 29-09-2013 Is er dan toch een artikel met Kafka én Spinoza in de titel?

Nu ontdekte ik onlangs dat Dimitri Vardoulakis zijn hierboven vermelde artikel naar academia.edu heeft geüpload. Daarop wilde ik in dit blog wijzen, maar er ook iets over zeggen. Enige tijd heb ik mij nu met het artikel bezig gehouden - het is geen stuk dat zich vlot laat verwerken – het vraagt diepgaander studie), maar ik ben er uiteindelijk niet echt ‘kapot van.’

De volgende zin die hij uit Kafka leest, althans interpreteert, geeft m.i. in sterke mate in ieder geval de positie van Spinoza weer:

Vrijheid bestaat er voornamelijk uit dat men zich bevrijdt van de geïdealiseerde notie van vrijheid.

Bij Kafka zou die vrijheid te bereiken zijn, wanneer men lacht om zijn fouten en falen: bevrijding door lachen.

Volgens Vardoulakis zou dat ook bij Spinoza te vinden zijn. Dat haalt hij aan uit Deleuze en hij besteedt een hele paragraaf aan “Spinoza's Ethical Laughter.” Dit alles zonder duidelijke passages uit Spinoza aan te halen. Nogmaals, mij overtuigt hij niet. Die vrijheid die ontstaat doordat men zich bevrijd van de illusie van vrijheid, kan je volgens Spinoza bereiken door dingen te begrijpen! Hoe vaak, zeker vier of vijf keren herhaalt Spinoza in zijn diverse werken in een of andere vorm datgene wat hij het duidelijkst (en ‘citeerbaarst’) in het Politiek Traktaat schrijft: “sedulo curavi, humanas actiones non ridere, non lugere, neque detestari, sed intelligere” – ik heb mij beijverd de menselijke handelingen niet te bespotten, niet te betreuren, noch te verwensen, maar te begrijpen’ [Tractatus Politicus I/4]. Over hoe Spinoza het lachen voorbij is: zie de schitterende lezing van Piet Steenbakkers op de Spinozadag van de Amsterdamse Spinoza Kring ‘Spinoza en het verschil’ in Paradiso op zondag 14 november 2010 [PDF].

Het meest had ik nog aan zijn verwijzing naar het artikel van Hannah Arendt waar hij flink gebruik van maakt, “Franz Kafka, Appreciated Anew.” [In: Reflections on Literature and Culture / Hannah Arendt. Edited and with an Introduction by Susannah Young-ah Gottlieb. Stanford University Press, 2007, p. 94 – 109 – in z’n geheel bij books.google te lezen].

Maar laat u zich niet door mijn afstandelijke houding afhouden van het lezen van dat stuk van Dimitri Vardoulakis - er valt veel uit op te steken.

 

Ik laat ook dit zien: hij heeft er zich meer mee bezig gehouden.

Dimitris Vardoulakis, Freedom from the Free Will. On Kafka's Laughter.

State University Of New York Press, 2016
Chapter 4. The Law of Freedom: Reading The Trial through Spinoza
[daarvan maakt bovenvermeld artikel deel uit]

[Cover art by Lita Cabellut "Franz Kafka" - 280 x 200 cm]

Ik voeg hier tot slot uit het artikel van Sean Winkler, "The Novel of Spinozism: An Introduction" [In: ACTA UNIVERSITATIS CAROLINAE, Interpretationes, Studia Philosophica Europeanea, pp. 129–142] een citaat toe waaruit eveneens blijkt dat er weinig van Kafka's Spinoza-studie in zijn werk terecht is gekomen:  "Of course, some studied his [Spinoza's] philosophy only to have vague, or no, traces of it appear in their original work (i.e., Kafka) but others expressed their interest more overtly even to the point of crafting entire narratives around his ideas (i.e., Malamud ’ s The Fixer)." [citaat van p. 132, PDF]

* * *

Als toegift haal ik hier de compositie Gregor's Dream van Judith Shatin naar binnen. Lees nadere informatie over de compositie op de website van Shatin.