In het
vorige blog verwees ik - na wat biografische informatie - naar webplaatsen waar
werk over Balibar is te vinden. In dit blog verwijs ik naar waar werk
van hem te vinden is – soms zal ik er iets naders over zeggen. Het gaat
dan uiteraard in eerste instantie om
• Etienne
Balibar, Spinoza and Politics. [Orig.
Spinoza et la politique, PUF, 1985]
Translated by Peter Snowdon. London / New York: Verso, 1998, 2008
Balibar geeft er een gedegen samenvattende studie van dit – tot dan - teveel veronachtzaamde deel van Spinoza’s werk. Hij situeert het in de tijd waarin het geconcipieerd werd – de politieke situatie van de Verenigde Provincies der Nederlanden. Vooral behandelt hij het democratieconcept zoals Spinoza het in de TTP ontwikkeld had, de antropologische basis (de menselijke emoties) waarop de politiek berust en zijn theorie over de staat. [cf. dit blog uit 2009]
Balibar geeft er een gedegen samenvattende studie van dit – tot dan - teveel veronachtzaamde deel van Spinoza’s werk. Hij situeert het in de tijd waarin het geconcipieerd werd – de politieke situatie van de Verenigde Provincies der Nederlanden. Vooral behandelt hij het democratieconcept zoals Spinoza het in de TTP ontwikkeld had, de antropologische basis (de menselijke emoties) waarop de politiek berust en zijn theorie over de staat. [cf. dit blog uit 2009]
Deze
herziene en uitgebreide Engelse vertaling (het 5e hoofdstuk was er
nog niet in het Franse origineel), met een gedegen voorwoord van Warren Montag,
werd door Kevin Von Duuglas-Ittu al
jaren geleden op zijn website als PDF gebracht; zie hier Kevins pagina met een korte impressie van
Balibars benadering. Door een site “rebels library” is eveneens een PDF geüpload die daar wellicht langer blijft staan.
Zie hier de inhoudsopgave van het boek:
Zie hier de inhoudsopgave van het boek:
Hoewel Spinoza er slechts af en toe in voorkomt, vermeld
ik ook zijn werkje (van 179 pagina’s) over Karl Marx:
• Etienne
Balibar, The Philosophy of Marx
[Oorspr. La philosophie de Marx,
1993]. Trans. Chris Turner. London & New York: Verso, 1995 [cf. PDF] Ik
vermeld het, daar het bijdraagt tot het begrijpen van het begrip
transindividualiteit dat Balibar gebruikt. We lezen daarover op de blz. 30-31:
“Perhaps things would
be clearer formally (though
not in their content) if we, in our turn, added a word to the text - if need be by inventing
that word - to characterize the constitutive relation which
displaces
the question of the human essence while, at the
same time, providing a formal answer to it (and one which thus contains in embryo another problematic than that of theoretical humanism).
The word does in fact exist,
but is to be found in
twentieth-century thinkers (Kojeve,
Simondon, Lacan ... ):
we have, in
fact, to think humanity as a transindividual reality and, ultimately, to think transindividuality
as such;
Not what is ideally 'in' each individual (as
a form or a substance), or what would serve, from outside,
to classify that individual, but what
exists
between individuals by dint
of their multiple interactions.”
Hij geeft daarbij de eindnoot: “See, especially, Gilbert Simondon, L'individuation psychique et collective, Aubier, Paris, 1989.”
Hij geeft daarbij de eindnoot: “See, especially, Gilbert Simondon, L'individuation psychique et collective, Aubier, Paris, 1989.”
Dit
helpt m.i. zeer om beter te begrijpen zijn
• Etienne
Balibar, Spinoza:
from individuality to transindividuality [Mededelingen vanwege het
Spinozahuis #71, lezing gehouden op 15 mei 1993 in Rijnsburg]. Eburon, Delft,
1997]. [Waarmee ik nogal heb geworsteld, cf. blog en blog en blog; en
zie ook dit blog
Een
goede toelichter hierover is Jason Read die in zijn
hoofdstuk "The “Other Scene” of Political Anthropology: Between
Transindividuality and Equaliberty" in [cf. vorig blog], aldus begint
“The political thought of Etienne Balibar is framed between transindividuality and equaliberty. These terms frame much of
Balibar’s writing on politics, citizenship, race and philosophy in recent
decades yet they do not have the same status. One is borrowed, a citation from
Gilbert Simondon, while the other is Balibar’s neologism, a word that combines
equality and liberty. The first is situated with respect to Balibar’s
investigations in the history of philosophy, constituting a tradition of
Spinoza, Hegel and Marx, while the second is deployed in Balibar’s
investigations of the intersection of race, nation and class in contemporary
politics.” [vet van mij, S.V.
Het
volgende werk waarnaar ik wil verwijzen is de bundel
• Etienne
Balibar, Masses, Classes, Ideas. Studies
on Politics and Philosophy Before and After Marx. Transl. James Swenson.
New York & London: Routledge,
1994; reprint 2013 - 276 pagina's – books.google,
In het voorwoord schrijft
Balibar “since his [Spinoza’s] analysis of transindividuality as an actually
existing network of all individuals in nature refers to a deeper concept of singularity.” [p. 13]
Dit vind ik dus zeer verwarrend en storend: Spinoza gebruikt nergens de
term ‘transindividualiteit’; die term plakt Balibar op hem [zoals hij duidelijk
‘toegeeft’ in ’t boven aangehaalde citaat uit zijn Marx-boek].
Een flink deel van het voorwoord overweeg ik in een volgend blog te citeren.
Het
eerste hoofdstuk van deze bundel, "Spinoza, the Anti-Orwell: The Fear of
the Masses," verscheen voor het eerst in ’t Frans in 1982 en omvat in dit
boek de pp. 3-37. Via Spinozianas,
Filosofía de los márgenes, [van Alfredo Lucero-Montaño], dd. 30 mayo, 2016 is
‘t PDF te vinden.
De
term ‘transindividuality’ zelf komt verder in dit hoofdstuk niet voor, maar je
krijgt wel allerlei bouwstenen om wat ermee bedoeld wordt beter te begrijpen. En
Balibar brengt er zijn ‘equaliberty’ – zijn samentrekking van gelijkheid en
vrijheid, equality en liberty, waarover later een apart boek verscheen (zie onder).
Hij
behandelt de aporia waartoe Spinoza’s dubbelzinnige multitudo- en democratiebegrip
hem zou brengen en hij oppert zelfs de mogelijkheid dat Spinoza’s zijn Politiek Traktaat als was het een bewust
actieve onvolledigheid met opzet onvoltooid gelaten had: hij wist dat hij vast
zou lopen… – een opmerkelijke hypothese.
• Etienne
Balibar, “Spinoza's Three Gods and the Modes of Communication.” In: European Journal of Philosophy, 20, 1
(2012), 26-49 [cf. html en PDF] Dit is de tekst van de lezing die hij hield bij ’t symposium op
7 en 8 mei 2009 aan het Birkbeck College in Londen en waarvan hier de audio is te beluisteren (door meelezen met die PDF goed te volgen). [cf.
ook dit blog]
Abstract: The paper, which
retains a hypothetical character, argues that Spinoza's propositions referring
to God (or involving the use of the name ‘God’, essentially in the Ethics), can
be read in a fruitful manner apart from any pre‐established hypothesis
concerning his own ‘theological preferences’, as definite descriptions of three
‘ideas of God’ which have the same logical status: one (akin to Jewish
Monotheism) which identifies the idea of God with the idea of the Law, one
(akin to a heretic ‘Socinian’ version of Christianity) which identifies it with
the idea of Human Love, and one (akin to a form of Cosmotheism, rather than
‘Pantheism’) which identifies it with Nature. Evidence of this analytic
tripartition can be found in the letter of the texts themselves. If accepted
(at least as a thought experiment), it would carry three interesting
consequences: 1) to renew our understanding of the theory of the ‘three kinds
of knowledge’, which have obvious affinities with the three possible ways of
understanding the idea of God; 2) to emphasize the critical move associated by
Spinoza with each of the three ideas of God (passing from an anthropomorphic
legislator to an impersonal command, passing from an imaginary community of
similarities to a practical community of singularities, and passing from a
teleological and harmonious idea of nature to a causal, even conflictual, idea
of its infinite power); 3) to locate the essential ethical and political
questions associated with religion on the ‘vectors’ which lead from one idea to
another, and represent themselves practical conatus: obedience, utility, order.
It is also assumed that such a reading enhances the relevance of Spinoza's
philosophy with respect to contemporary debates about religion and secularism.
• Etienne
Balibar, Identity and Difference. John
Locke and the Invention of Consciousness [Identité et difference: L'invention de la conscience, Editions de
Seuil, 1998]. Edited and with a Introduction by Stella Sandford. Translated by
Warren Montag. London / New York: Verso Books,
2013 - 158 pages – cf. Introduction Sanford PDF. Daarin geeft de redactrice een duidelijke uiteenzetting hoe Balibar laat zien dat niet Descartes (zoals volgens hem i.h.a. ten onrechte wordt aangenomen), maar Locke de eerste is geweest die het begrip bewustzijn (met daarin het reflexieve moment) muntte.
• Étienne
Balibar, “Critique in the 21st century. Political economy still, and religion
again,” in: Radical Philosophy 200
(nov/dec 2016), html en/of
pdf
•
Étienne Balibar, Equaliberty. Political Essays [oorspr. Égaliberté, 2010]. Transl. James Ingram.
Durham and London: Duke University
Press, 2014 – cf. scribd
First published in French in 2010, Equaliberty brings together
essays by Étienne Balibar, one of the preeminent political theorists of our
time. The book is organized around equaliberty, a term coined by Balibar to
connote the tension between the two ideals of modern democracy: equality
(social rights and political representation) and liberty (the freedom citizens
have to contest the social contract). He finds the tension between these
different kinds of rights to be ingrained in the constitution of the modern
nation-state and the contemporary welfare state. At the same time, he seeks to
keep rights discourse open, eschewing natural entitlements in favor of a
deterritorialized citizenship that could be expanded and invented anew in the
age of globalization. Deeply engaged with other thinkers, including Arendt,
Rancière, and Laclau, he posits a theory of the polity based on social
relations. In Equaliberty Balibar brings both the continental and analytic
philosophical traditions to bear on the conflicted relations between humanity
and citizenship.
Review
by Brigitte Bargetz [University of Vienna] [tandfonline]
& by Jonathan Joseph [University of Sheffield] op NDPR
Ze verder:
Anna-Verena Nosthoff [Goldsmiths, University of London], “Equaliberty – Notes on the Thought of Etienne Balibar” - September 2014. It could be asserted that the spectre of Equaliberty (Égaliberté) has haunted Étienne Balibar’s work for decades. Early connotations avant- la- lettre can be found in his concept of citizenship as ‘temporary equilibrium’ [html en pdf].
Dit zijn ze wel, de titels waar ik op wilde wijzen. Maar er zijn er meer - men blijft werk van hem vertalen, zoals
• We, the People of Europe?: Reflections on Transnational Citizenship. Princeton University Press, December 14, 2003
• Étienne Balibar & Immanuel Wallerstein, Race, Nation, Class: Ambiguous Identities. Verso, 1991, 2 Revised edition editie 10 januari 2011
• Citizenship. Polity, June 29, 2015)
• Citizen Subject: Foundations for Philosophical Anthropology. Fordham University Press, November 1, 2016
• Violence and Civility: On the Limits of Political Philosophy. Columbia University Press [Series: The Wellek Library Lectures], Reprint edition October 25, 2016
Ik ben benieuwd of ook nog in het Engels vertaald zal worden (een deel van de teksten erin is dat al) zijn
• Spinoza politique. Le transindividuel, dat dit jaar uitkwam en dat ik typeerde als "misschien Étienne Balibar’s Magnum opus" [cf. blog].
Anna-Verena Nosthoff [Goldsmiths, University of London], “Equaliberty – Notes on the Thought of Etienne Balibar” - September 2014. It could be asserted that the spectre of Equaliberty (Égaliberté) has haunted Étienne Balibar’s work for decades. Early connotations avant- la- lettre can be found in his concept of citizenship as ‘temporary equilibrium’ [html en pdf].
Dit zijn ze wel, de titels waar ik op wilde wijzen. Maar er zijn er meer - men blijft werk van hem vertalen, zoals
• We, the People of Europe?: Reflections on Transnational Citizenship. Princeton University Press, December 14, 2003
• Étienne Balibar & Immanuel Wallerstein, Race, Nation, Class: Ambiguous Identities. Verso, 1991, 2 Revised edition editie 10 januari 2011
• Citizenship. Polity, June 29, 2015)
• Citizen Subject: Foundations for Philosophical Anthropology. Fordham University Press, November 1, 2016
• Violence and Civility: On the Limits of Political Philosophy. Columbia University Press [Series: The Wellek Library Lectures], Reprint edition October 25, 2016
Ik ben benieuwd of ook nog in het Engels vertaald zal worden (een deel van de teksten erin is dat al) zijn
• Spinoza politique. Le transindividuel, dat dit jaar uitkwam en dat ik typeerde als "misschien Étienne Balibar’s Magnum opus" [cf. blog].
Stan,
BeantwoordenVerwijderenIn je blog van 07/08/2017 kom je zelf tot een begrijpen van transindividualiteit en schrijf je:
“Balibar gebruikt de termen individuatie en transindividuatie als volgt: er is één natuurproces, maar de ene keer hebben we vooral aandacht voor het feit dat er aparte, singuliere, samengestelde dingen ontstaan die we met Spinoza individuen noemen, de andere keer richten we onze aandacht op hoe ze een momentopname zijn en in een voortgaand veranderingsproces gegenereerd worden en een tijd behouden blijven.
Transindividualiteit heeft aandacht hoe die individuen ingebed zijn en blijven in een netwerk van causaliteiten en hoe die individuen in hun poging (conatus) te blijven bestaan a.h.w. vanzelf (horend bij hun individuatieproces) verbindingen aangaan met individuen die ze als gelijke waarnemen.”
(Je tekst is door mij een beetje ingekort zonder de boodschap te veranderen.)
In dit blog lezen we vervolgens hierboven in de verwijzing naar ‘The Philosophy of Marx’:
“… to think transindividuality as such; what exists between individuals by dint of their multiple interactions.”
Daarom vind ik het vreemd dat Spinoza’s ‘gemeenschappelijke begrippen’ tot nu toe nergens in verband gebracht worden met Balibar/Simondon’s transindividualiteit. Temeer daar ‘common notions’, of het ‘between individuals’ bij Deleuze in zijn ‘Spinoza - Practical Philosophy’ blz 54 -58 o.a. geduid worden als ‘the common notions represent the composition of real relations between existing modes of individuals’. We weten dat Deleuze in menig van zijn teksten Gilbert Simondon prijst als de bron voor zijn eigen denken.
In ‘Desert Islands’ bijvoorbeeld geeft Deleuze in hoofdstuk 13 met de titel ‘On Gilbert Simondon’ een citaat van de laatste: “Ethics exists to the extent that there is information, in other words, signification overcoming a disparation of the elements of being, such that what is interior is also exterior.” (‘Gemeenschappelijk begrijpen’ als ethiek – mijn nadruk.) Na het citaat vervolgt Deleuze: “Ethics thus follows a kind of movement running from the pre-individual to the trans-individual via individuation.”
(Zo kunnen we ook zien hoe Deleuze 'Ethiek' begrijpt bij Spinoza.)
Ik lees in die laatste zin dat trans-individualiteit (mede begrepen als common notion als netwerk van causaliteit) nodig is voor je eigen individuatie.
Dus ja, zoals jij zelf op 07/08/2017 enigszins aangaf, “individuatie gezien als transindividuatie laat zien dat dat laatste (2e orde) nodig is en zichtbaar wordt, zich laat aflezen, in dat eerste (1e orde) individuatieproces. Het gaat alles voort in één en hetzelfde natuurproces als voortdurend transindividuatieproces.” (Citaat een beetje aangepast door mij.)
En op die manier kan ‘trans’ toch de overkoepeling van verbinding in ‘transactie’ als het gemeenschappelijke krijgen, iets wat jij op je blog van 07/08/2017 afwees. Daar zag je trans als “bijvoorbeeld in 'transactie': twee personen (onder)handelen en op een bepaald moment zijn ze het eens en laten dat duidelijk (soms ritueel) merken, en hun actie gaat over in een transactie.”
Stan, kan jij Spinoza’s gemeenschappelijke begrippen op die manier verbinden met trans-individuatie? Of blijven ‘de gemeenschappelijke begrippen’ voor jou slechts algemeen, door iedereen te kennen als louter encyclopedische gezamenlijke kennis.
Nee, dat kan ik niet Ed, ik kan niet overweg met hoe (volgens jou) Deleuze 'gemeenschappelijke begrippen' aanpakt.
BeantwoordenVerwijderenVoor de vraag of Balibar 'gemeenschappelijke begrippen' verbindt met transindividualiteit moet je bij hem zijn.
Verder, de datum die je gaf, Ed, 07/08/2017, heeft mij veel zoektijd gekost. Wanneer geef jij een verwijzing eens door een link op te geven i.p.v. de ander te laten zoeken? De datum had moeten zijn 07/08/2014.
“Voor de vraag of Balibar 'gemeenschappelijke begrippen' verbindt met transindividualiteit moet je bij hem zijn.”
VerwijderenInderdaad, gelukkig is het o.a. te lezen bladzijde 46 van “Étienne Balibar, ‘Individualité et transindividualité chez Spinoza’. In: Pierre-François Moreau (dir.), Architectures de la raison: mélanges offerts à Alexandre Matheron. Fontenay/Saint-Cloud: ENS Éditions, 1996, pp. 35–46.”
Boeiende tekst, bedankt.
Je zoeken was een gevolg van mijn verkeerd copy paste blijkbaar, spijtig.
BeantwoordenVerwijderenMaar de complexiteit van Balibar/Simondon's trans-individualiteit niet kunnen verbinden met common notions lijkt me ernstiger.
Stan,
BeantwoordenVerwijderenHoe transindividualiteit kan gelezen worden bij Spinoza zien we o.a. in E4,18.
‘Trans’ begrepen als datgene wat ‘een geheel groter maakt dan zijn delen’, of, hoe delen kunnen transformeren naar een groter geheel.
Spinoza schrijft in E4,18: “Daar de Rede niets eist dat tegen de natuur is, verlangt zij dus zelf, dat een ieder zichzelf liefheeft en zijn eigen belang nastreeft, en nu in het algemeen, dat een ieder zijn bestaan, zoveel hij kan, tracht in stand te houden. Wat dunkt mij, even noodzakelijke waar is, als dat een geheel groter is dan zijn delen.”
Eerste belangrijk aandachtspunt. Spinoza verbindt hier pardoes twee zinnen die ogenschijnlijk vreemd aan elkaar zijn. De eerste zin over de Rede is ‘even noodzakelijk waar’ als het idee “dat een geheel groter is dan zijn delen”.
'Vier' als geheel is groter dan louter het samenvoegen van de delen 1+1+1+1. Het ‘geheel’ herbergt reeds een ‘trans-beweging’ ten opzichte van de delen! Die onopvallende toevoeging “dat een geheel groter is dan zijn delen” is gewichtig in de gedachtegang over transindividualiteit bij Spinoza.
Spinoza vervolgt zijn tekst in E4,18: “Daar voorts Deugd niets anders is dan handelen krachtens de wetten van zijn eigen aard, en niemand op andere wijze dan krachtens de wetten van zijn eigen aard zijn bestaan kan handhaven, volgt hieruit…”
‘Zijn eigen aard’ kunnen we via ‘de kleine fysica’ na E2,13 verbinden met individu en karakter. Spinoza schrijft in Hulpstelling (Lemma) IV: “Wat het eigenaardige van een individu uitmaakt, wordt bepaald door het verband van de samenstellende lichamen.”
Tweede belangrijk aandachtspunt is het individu dat we via ‘de eigen aard’ van hierboven kunnen verbinden met ‘een geheel is groter dan zijn delen’.
Nu nog op zoek naar de ‘gemeenschappelijke begrippen’ in E4,18. Want dan kunnen we ‘trans’ (als de beweging die een geheel groter maakt dan haar delen) verbinden met ‘individu’ bij Spinoza.
Spinoza schrijft verder in E4,18: “Dat we nooit kunnen bereiken, dat wij niets buiten ons zelf zouden behoeven om ons wezen in stand te behouden en dat wij zo zouden kunnen leven, dat wij generlei omgang (aanraking) met de dingen buiten ons hadden…”.
En hier komen de common notions ten berde! “Er bestaan dus tal van dingen buiten ons, die nuttig voor ons zijn en die daarom moeten worden nagestreefd.” (Even terzijde, let op de gebiedende toon – ‘moeten worden nagestreefd! Prachtig) “En onder deze dingen kan men zich niets voortreffelijkers denken dan zulke, welke met onze eigen aard v o l k o m e n o v e r e e n s t e m m e n.”
‘Volkomen overeenstemmen’ betekent gevormd zijn in gemeenschappelijke begrippen!
En Spinoza besluit: “Immers, wanneer bijv. twee enkeldingen van geheel dezelfde aard zich met elkaar verbinden, vormen zij samen één enkelding, dat tweemaal machtiger is dan elk alleen was.”
Op die manier is trans-individualiteit bij Spinoza te lezen als het ‘één enkelding’, dat tweemaal machtiger is dan elk alleen, omdat het zich volgens de wetten van zijn eigen aard in gemeenschappelijkheid (via common notions) verbindt.
En meer nog, op deze manier kunnen we via Deugd, transindividualiteit en gemeenschappelijke begrippen zelfs verbinden met conatus!
Dit als voorbeeld (naast andere voorbeelden) hoe we Balibars begrip kunnen verbinden met Spinoza.