 |
| Etienne Balibar. Foto © AFP Ulf Andersen |
Het zal de oplettende
bezoeker van dit blog niet zijn ontgaan, dat het me vooral gaat om Balibars
toepassing van het begrip ‘transindividualiteit’ op Spinoza. Hij is zo
overtuigd ervan dat hij de notie uit Spinoza’s filosofie opdiept, dat hij het
soms voorstelt alsof Spinoza zelf het woord ‘transindividualiteit’ gebruikte. In
dit blog verwijs ik naar teksten over dat begrip - om te beginnen naar zijn bijdrage
Étienne Balibar,
‘Individualité et transindividualité chez Spinoza’. In: Pierre-François Moreau
(dir.), Architectures de la raison:
mélanges offerts à Alexandre Matheron. Fontenay/Saint-Cloud: ENS Éditions,
1996, pp. 35–46. – books.google. Hij grijpt er in hoofdlijnen
terug op zijn VHS-lezing.
Voorts ontdekte ik dat
er vooral in Italië aandacht aan is besteed. Er zijn twee Italiaanse boeken (en
als PDF’s online gebrachte teksten] die zouden maken dat je er Italiaans om zou gaan leren. Ook al lees
ik geen Italiaans – ik breng dit blog toch, want ik weet dat ik mezelf en wie weet misschien iemand anders er een plezier mee doe. Het gaat om:
[1]
Étienne Balibar, Spinoza. Il transindividuale; a cura di
Laura Di Martino e Luca Pinzolo. Edizioni Ghibli, 2002 - 205 pagina's [cf. PDF prospectus]
“Il volume raccoglie
saggi di Etienne Balibar dedicati al pensiero di Spinoza, secondo un filo
conduttore che rintraccia nelle sue opere un'ontologia della relazione che
risolve la sostanza in una infinità produzione di individualità. Metafisica e
politica di Spinoza confluiscono così in un'ontologia della socialità intesa
come processo transindividuale di individuazione, in una teoria generale della
comunicazione, dalla quale derivano differenti forme di vita razionale,
immaginativa e politica.”
[Het boek bevat essays van Etienne Balibar gewijd aan het denken van Spinoza, volgens een rode draad die in zijn werken een ontologie van de relatie beschrijft die de substantie oplost in een oneindige productie van individualiteit. Spinoza's metafysica en politiek vloeien dus over in een ontologie van socialiteit die begrepen wordt als een transindividueel proces van individuatie - in een algemene communicatietheorie, waaruit verschillende vormen van rationeel, fantasierijk en politiek leven voortkomen.
[Het boek bevat essays van Etienne Balibar gewijd aan het denken van Spinoza, volgens een rode draad die in zijn werken een ontologie van de relatie beschrijft die de substantie oplost in een oneindige productie van individualiteit. Spinoza's metafysica en politiek vloeien dus over in een ontologie van socialiteit die begrepen wordt als een transindividueel proces van individuatie - in een algemene communicatietheorie, waaruit verschillende vormen van rationeel, fantasierijk en politiek leven voortkomen.
Eén van die essays in
dit boek is de vertaling van de lezing die Balibar gaf op 15 mei 1993 voor de
Ver. Het Spinozahuis over Spinoza:
from individuality to transindividuality [Mededelingen vanwege het
Spinozahuis #71, Eburon, Delft, 1997].
Het gaat om het hoofdstuk
DALL’INDIVIDUALITÀ ALLA TRANSINDIVIDUALITÀ1, pp. 103 – 131. In de voetnoot
staat o.a.: “In questa versione riveduta ho completato l’argomentazione e ho
aggiunto rifer imenti più precisi.” [“In deze herziene versie voltooide ik het
argument en voegde ik preciezere referenties toe]. Welnu, op www.fogliospinoziano.it/articoli/ staat van dat essay het PDF.
[2]
E. Balibar e V.
Morfino (a cura), Il transindividuale.
Soggetti, relazioni, mutazioni [Het transindividuele. Onderwerpen,
relaties, mutaties]. Mimesis / Eterotopie, 12 marzo 2014 - 379 pagina’s
Inhoudsopgave
E. Balibar, V. Morfino, Introduzione;
M. Combes, La relazione transindividuale;
A. Illuminati, L’intelletto materiale unico;
M. Gainza, I confini dell’interiorità nella filosofia spinoziana;
W. Montag, Transindividualità in Adam Smith e Spinoza;
F. Lordon, L’imperio delle istituzioni;
E. Balibar, Che fare con la sesta tesi di Marx su Feuerbach?;
V. Morfino, Il transindividuale tra Goldmann e Althusser;
J. Read, Dal transindividuale al comune;
A. Cavazzini, Il transindividuale nelle scienze della vita contemporanee;
F. Cimatti, Marx e Vygotskij sul transindivduale;
P. Maniglier, Ambienti di cultura; [cf. Academia.edu]
G. Sibertin Blanc, Deleuze e Guattari con Althusser;
F. Naishtat, Ontologie dell’accaduto;
B. Karsenti, Il totemismo rivisitato.
M. Combes, La relazione transindividuale;
A. Illuminati, L’intelletto materiale unico;
M. Gainza, I confini dell’interiorità nella filosofia spinoziana;
W. Montag, Transindividualità in Adam Smith e Spinoza;
F. Lordon, L’imperio delle istituzioni;
E. Balibar, Che fare con la sesta tesi di Marx su Feuerbach?;
V. Morfino, Il transindividuale tra Goldmann e Althusser;
J. Read, Dal transindividuale al comune;
A. Cavazzini, Il transindividuale nelle scienze della vita contemporanee;
F. Cimatti, Marx e Vygotskij sul transindivduale;
P. Maniglier, Ambienti di cultura; [cf. Academia.edu]
G. Sibertin Blanc, Deleuze e Guattari con Althusser;
F. Naishtat, Ontologie dell’accaduto;
B. Karsenti, Il totemismo rivisitato.
De Inleiding daaruit - INTRODUZIONE
AL TRANSINDIVIDUALE - is daarna door de auteurs nog eens in het online
filosofietijdschrift Nóema, 6-1 (2015): La materia apart ter documentatie
gepubliceerd [cf. PDF]
[3]
Nadat ik het
voorgaande gevonden had, ontdekte ik dat Balibar in zijn Spinoza
politique. Le transindividuel [Presses Universitaires de France
(PUF), 2018 - Books.google] in een noot op p. 325 aan het
eind van het tweede deel dat speciaal over “Le transindividuel” gaat, naar het
vorige werk verwijst (alsmede naar een Grieks werk en het boek van Jason Read dat
ik in het blog van 13-12-2016 vermeldde) – hier te vinden via books.google:
Zoals we zien gaat Balibars toepassing van het begrip ‘transindividualiteit’ op Spinoza via Gilbert Simondon. (Overigens, een aantal Franse filosofen steunt zich voor het denken over individualiteit op deze laatste.)
BeantwoordenVerwijderenBalibar is overtuigd dat Simondon’s notie ‘transindividualiteit’ kan aansluiten bij Spinoza’s filosofie. (Kan aansluiten want Simondon ‘dénie toute dette envers Spinoza’ – zie blz 37 in de books-google referentie hierboven.)
Onder het motto ‘in alles het goede zien’ verbreden sommige Franse filosofen Spinoza’s denken en blijven niet steken bij het louter na-papegaaien zoals devote volgelingen dat vaak behoudsgezind doen. Bij slecht lezen kan het dan lijken alsof Balibar het soms voorstelt alsof Spinoza zelf het woord ‘transindividualiteit’ gebruikte. Maar dat zal de oplettende lezer natuurlijk niet doen, die kent zijn Simondon, zijn Spinoza en ziet de gelijkenissen en verschillen. Het is niet omdat ‘transindividualiteit’ niet letterlijk als woord in de Ethica voorkomt (deze opmerking is vooral voor de autistische lezers van Spinoza) dat ‘de idee van transindividualiteit’ niet overal opduikt voor ‘Simondon kenners’ zoals Balibar.
Maar Balibar is zeker overtuigd dat hij de notie ‘transindividualiteit’ uit Simondon’s filosofie kan diepen, om dan aansluitend hiermee Spinoza’s denken te verrijken, prachtig toch.
Ed, je begint als een 'gelijkhebbertje' te discussiëren. Dat wordt - zoals eerder vaak - uiterst irritant.
BeantwoordenVerwijderen1. Dat Balibars toepassing van het begrip ‘transindividualiteit’ op Spinoza via Gilbert Simondon liep, is niet nieuw, dat was door hem al meegedeeld in de lezing voor de VHS van mei 1993. Een tekst die jij waarschijnlijk nooit gelezen hebt.
2. Je schrijft: "Bij slecht lezen kan het dan lijken alsof Balibar het soms voorstelt alsof Spinoza zelf het woord ‘transindividualiteit’ gebruikte." Ik pik het niet dat je mij van 'slecht lezen' beticht als ik in het 3e blog wijs op een tekst waar Balibar dat doet. Ik ben dat nog wel eens bij hem tegengekomen en zie niet in waarom ik daar geen bezwaar tegen mag aantekenen.
3. Je gaat te ver met mij te scharen onder "autistische lezers van Spinoza". Want het is duidelijk dat je hier alleen mij op 't oog hebt (er is niemand anders in het spel). Ik begrijp niet wat je bezielt - hoe jij een discussie kunt vergallen met zo'n kwalijk argumentum ad hominem.
Ik had aanvankelijk de neiging je reactie te wissen, zoals ik vroeger wel deed, wanneer je deze neiging, die je kennelijk hebt, niet kon onderdrukken.
Nu laat ik 'm staan en ga er op deze manier tegen in verzet.
Ik geef je overigens geen gelegenheid meer om te reageren - ik sluit hierna de reactie-mogelijkheid: je hebt het verbruid.