Stan, Een van de sprekers, Jeroen Bartels, is geïnteresseerd in 'de geschiedenis van het subject'. Nu wordt Spinoza's denken al eens omschreven als een subjectloze filosofie. Het is Hegel die substantie als subject in werking stelt. Wat vind jij, kan je bij Spinoza het intellect als subject zien?
Dag Ed, Vindt je 't goed dat ik het kort houd, door te verwijzen naar twee vroegere blogs. [1] blog van 02-08-2008: "Spinoza-zomerweek over de Korte Verhandeling van God, de Mensch en deszelvs Welstand." Daarin stel ik Jeroen Bartels een vraag over het subject-begrip bij Spinoza. Zie aldaar zijn korte antwoord. http://blog.despinoza.nl/log/spinoza-zomerweek-over-de-korte-verhandeling-van-god-de-mensch-en-deszelvs-welstand.html
[2] blog van 20-11-2012: "Sporen van subject-zijn en van zelfbewustzijn bij Spinoza." Daarin geef ik een eigen schets over wat je bij Spinoza aan subjectbegrip vindt. http://blog.despinoza.nl/log/sporen-van-subject-zijn-en-van-zelfbewustzijn-bij-spinoza.html
Stan, Bedankt voor deze twee interessante verwijzingen. Bartels gaf aan het subject te zien als ‘een vorm van ontwikkeling’. Dat is mooi gezegd, want in mijn vraag ging ik niet uit van het subject als het ‘ik’ van vlees en bloed. De Franse denkers, bvb Deleuze of Badiou, die via Spinoza afstand nemen van het Descartiaans zelfbewuste subject gebruiken het woord ‘subject’ als een filosofisch axioma. Lacan zal in het ‘Ik denk, dus ik ben’ beide ‘ikken’ – de eerste ik die denkt en de tweede ik die fysisch is, scheiden als twee onverenigbare gebieden. Bij Descartes maken beide ‘ikken’ dezelfde persoon uit. Lacan’s aanpassing gebeurt via ‘Het denkt, dus ik ben’ waarbij ‘het’ en ‘ik’ verschillende ruimtes bezetten. Het subject zien deze Franse denkers als datgene wat opzichzelf handelt en de verbinding tussen substantie en modi maakt. Zelfstandig, dus los van het psychologische subject van de menswetenschappen. De ‘dood van het subject’ is een gekende slogan uit dat Franse denken en duidt op het opzij schuiven van het sociologisch-psychologisch subject van vlees en bloed. Deze Franse denkers beginnen niet bij het ‘ik’ maar bij een grotere ‘Het’, net zoals Spinoza. Zij nemen de apperceptie van het transcendentale subject van Kant ernstig als axioma. In jouw ‘Sporen van het subject-zijn’ heb je het alleen over het subject van vlees en bloed. Hegel zal inderdaad geen subject zien bij Spinoza maar substantie zelf als subject in actie zetten. Apperceptie als ‘reflexieve kennis van deze perceptie’ verschilt van onze ‘kennis van deze perceptie’. Het reflexieve wordt verondersteld (axioma of uitgangspunt) als de drager of het subjectum van de perceptie te zijn. Het ‘ik denk’ van Kant, zoals jij aangeeft, zien zij niet als het zelfbewuste Descartiaanse ik dat in elk denken zit. Voor hen zit in elk denken een ‘Het’ als apperceptie die pas een perceptie mogelijk maakt. Het is niet het benadrukken van een ‘Ik denk’, maar een ‘Het denkt’. Deleuze en Badiou leggen net zoals Spinoza de nadruk op een grotere ‘Het’ dat waarneemt en denkt. Dus nu klinkt mijn vraag misschien iets duidelijker, kunnen we het intellect bij Spinoza zien als subject zoals hierboven omschreven? Een subject dat los staat van Descartes.
Een keelontsteking houdt mij van mijn slaap en om niet woelend de tijd in bed door te brengen, breng ik maar een nachtelijke aanvulling. De conatus kan de rol van het reflexieve in de ‘reflexieve kennis van de perceptie’ vervullen. De conatus die reeds in je innerlijke een coördinatenveld is voor datgene wat je blikveld structureert als perceptie. De conatus stuurt dan, als jouw subjectum, jouw perceptie. Je zou dus de conatus kunnen omschrijven als het (filosofisch axiomatisch) subject dat niet Descartiaans is. Alleen heb je geen weet van je conatus maar ervaart wel de Blijheid of Droefheid die ‘Het’ stuurt. Deleuze zal bij de common notions niet zozeer nadruk leggen op de gemeenschappelijk begrippen ‘voor allen’, maar de gemeenschappelijke begrippen die jouw (individuele) conatus vormen. Individuatie is een belangrijk begrip bij Deleuze dat niets te maken heeft met de psychologische en fysieke groei van een mens. Bij deze Franse denkers is er geen ‘Ik’ dat als een Descartiaans subject tegenover de wereld als object staat. Andere spinozisten wijzen ook op die ‘algemene’ comnnon notions en op de ‘betrokken’ proper common notions via E2,39.
Ed, Wat een huis- en denkwerk lever je hier. Ik heb dit nog niet meteen allemaal in de tas. Ik moet denken aan Knox Peden's Spinoza Contra Phenomenology. French Rationalism from Cavaillès to Deleuze. Cultural Memory in the Present [Stanford, CA: Stanford University Press, 2014], maar zal jou bijdrage in mijn achterhoofd houden als ik dat boek nog eens oppak (wat ik wel van plan ben). Ik heb moeite om te geloven dat de Franse denkers die je noemt apperceptie zien als iets van het "Het' dat denkt en "die pas een perceptie mogelijk maakt." Dat ontgaat mij. En meer ontgaat mij (ik geef 't niet aan om je niet te verlokken tot nadere uitweidingen). Maar er zijn passages in je tekst die ik boeiend en 't overwegen waard vind.
Stan,
BeantwoordenVerwijderenEen van de sprekers, Jeroen Bartels, is geïnteresseerd in 'de geschiedenis van het subject'.
Nu wordt Spinoza's denken al eens omschreven als een subjectloze filosofie. Het is Hegel die substantie als subject in werking stelt.
Wat vind jij, kan je bij Spinoza het intellect als subject zien?
Dag Ed,
BeantwoordenVerwijderenVindt je 't goed dat ik het kort houd, door te verwijzen naar twee vroegere blogs.
[1] blog van 02-08-2008: "Spinoza-zomerweek over de Korte Verhandeling van God, de Mensch en deszelvs Welstand."
Daarin stel ik Jeroen Bartels een vraag over het subject-begrip bij Spinoza. Zie aldaar zijn korte antwoord.
http://blog.despinoza.nl/log/spinoza-zomerweek-over-de-korte-verhandeling-van-god-de-mensch-en-deszelvs-welstand.html
[2] blog van 20-11-2012: "Sporen van subject-zijn en van zelfbewustzijn bij Spinoza." Daarin geef ik een eigen schets over wat je bij Spinoza aan subjectbegrip vindt.
http://blog.despinoza.nl/log/sporen-van-subject-zijn-en-van-zelfbewustzijn-bij-spinoza.html
Stan,
BeantwoordenVerwijderenBedankt voor deze twee interessante verwijzingen. Bartels gaf aan het subject te zien als ‘een vorm van ontwikkeling’. Dat is mooi gezegd, want in mijn vraag ging ik niet uit van het subject als het ‘ik’ van vlees en bloed. De Franse denkers, bvb Deleuze of Badiou, die via Spinoza afstand nemen van het Descartiaans zelfbewuste subject gebruiken het woord ‘subject’ als een filosofisch axioma. Lacan zal in het ‘Ik denk, dus ik ben’ beide ‘ikken’ – de eerste ik die denkt en de tweede ik die fysisch is, scheiden als twee onverenigbare gebieden. Bij Descartes maken beide ‘ikken’ dezelfde persoon uit. Lacan’s aanpassing gebeurt via ‘Het denkt, dus ik ben’ waarbij ‘het’ en ‘ik’ verschillende ruimtes bezetten.
Het subject zien deze Franse denkers als datgene wat opzichzelf handelt en de verbinding tussen substantie en modi maakt. Zelfstandig, dus los van het psychologische subject van de menswetenschappen. De ‘dood van het subject’ is een gekende slogan uit dat Franse denken en duidt op het opzij schuiven van het sociologisch-psychologisch subject van vlees en bloed. Deze Franse denkers beginnen niet bij het ‘ik’ maar bij een grotere ‘Het’, net zoals Spinoza.
Zij nemen de apperceptie van het transcendentale subject van Kant ernstig als axioma. In jouw ‘Sporen van het subject-zijn’ heb je het alleen over het subject van vlees en bloed. Hegel zal inderdaad geen subject zien bij Spinoza maar substantie zelf als subject in actie zetten.
Apperceptie als ‘reflexieve kennis van deze perceptie’ verschilt van onze ‘kennis van deze perceptie’. Het reflexieve wordt verondersteld (axioma of uitgangspunt) als de drager of het subjectum van de perceptie te zijn. Het ‘ik denk’ van Kant, zoals jij aangeeft, zien zij niet als het zelfbewuste Descartiaanse ik dat in elk denken zit. Voor hen zit in elk denken een ‘Het’ als apperceptie die pas een perceptie mogelijk maakt. Het is niet het benadrukken van een ‘Ik denk’, maar een ‘Het denkt’.
Deleuze en Badiou leggen net zoals Spinoza de nadruk op een grotere ‘Het’ dat waarneemt en denkt.
Dus nu klinkt mijn vraag misschien iets duidelijker, kunnen we het intellect bij Spinoza zien als subject zoals hierboven omschreven? Een subject dat los staat van Descartes.
Een keelontsteking houdt mij van mijn slaap en om niet woelend de tijd in bed door te brengen, breng ik maar een nachtelijke aanvulling.
VerwijderenDe conatus kan de rol van het reflexieve in de ‘reflexieve kennis van de perceptie’ vervullen. De conatus die reeds in je innerlijke een coördinatenveld is voor datgene wat je blikveld structureert als perceptie. De conatus stuurt dan, als jouw subjectum, jouw perceptie. Je zou dus de conatus kunnen omschrijven als het (filosofisch axiomatisch) subject dat niet Descartiaans is. Alleen heb je geen weet van je conatus maar ervaart wel de Blijheid of Droefheid die ‘Het’ stuurt. Deleuze zal bij de common notions niet zozeer nadruk leggen op de gemeenschappelijk begrippen ‘voor allen’, maar de gemeenschappelijke begrippen die jouw (individuele) conatus vormen. Individuatie is een belangrijk begrip bij Deleuze dat niets te maken heeft met de psychologische en fysieke groei van een mens. Bij deze Franse denkers is er geen ‘Ik’ dat als een Descartiaans subject tegenover de wereld als object staat. Andere spinozisten wijzen ook op die ‘algemene’ comnnon notions en op de ‘betrokken’ proper common notions via E2,39.
Ed,
BeantwoordenVerwijderenWat een huis- en denkwerk lever je hier. Ik heb dit nog niet meteen allemaal in de tas.
Ik moet denken aan Knox Peden's Spinoza Contra Phenomenology. French Rationalism from Cavaillès to Deleuze. Cultural Memory in the Present [Stanford, CA: Stanford University Press, 2014], maar zal jou bijdrage in mijn achterhoofd houden als ik dat boek nog eens oppak (wat ik wel van plan ben).
Ik heb moeite om te geloven dat de Franse denkers die je noemt apperceptie zien als iets van het "Het' dat denkt en "die pas een perceptie mogelijk maakt." Dat ontgaat mij. En meer ontgaat mij (ik geef 't niet aan om je niet te verlokken tot nadere uitweidingen). Maar er zijn passages in je tekst die ik boeiend en 't overwegen waard vind.