 |
| Portret van Willem Goeree, Wallerant Vaillant, naar Jacques Vaillant, 1658 - 1677 - Rijksmuseum RP-P-1898-A-20651 |
Goeree (Willem), geb. te Middelburg 11 Dec. 1635, was door
zijn afkomst en aanleg voor de studie bestemd, doch zijn vader koos voor hem de
boekhandel, dien hij te Middelb. begon. Hij trouwde in de familie Waesberghe en
vestigde zich te Amst. waar hij 2 Nov. 1701 poorter werd, vijf dagen later in
het gilde kwam en 3 Mei 1711 overleed.
Als vruchten zijner veeljarige beoefening van historie en kunst verschenen: Natuurlijk en schilderk. ontwerp der Menschkunde (anatomie), Middelb. 1662, 3e dr. Amst. 1753; Inleyding tot de algemeyne teykenkonst, Middelb. 1665, 5e dr. Leiden 1739; Inl. tot de algem. schilderkonst, Middelb. 1670, 4e dr. Amst. 1704; Verligterie-kunde, 2e dr. Middelb. 1670, 4e dr. Amst. 1705; Algemeene bouwkunde, volgens de antyke en hedend. manier, Amst. 1681, 2e dr. ald. 1705; Joodse Oudheden, 2 dln., Amst. 1690, 2e dr. Utr 1700; Mosaische historie der Hebr. kerke, 4 dln., Amst. 1700, 2e dr. Leiden 1730; Kerkelijke en wereldlijke Historiën uyt d'aaloude aardbeschr. en uytgezochte gedenkpenningen opgehelderd, Amst. 1705, 2e dr. Leiden 1729. Hij liet bovendien eenige dergelijke werken in hs. na. [Uit Biographisch woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche letterkunde, DBNL]
Willem Goeree was boekhandelaar (uitgever) en vooral schrijver. Als vruchten zijner veeljarige beoefening van historie en kunst verschenen: Natuurlijk en schilderk. ontwerp der Menschkunde (anatomie), Middelb. 1662, 3e dr. Amst. 1753; Inleyding tot de algemeyne teykenkonst, Middelb. 1665, 5e dr. Leiden 1739; Inl. tot de algem. schilderkonst, Middelb. 1670, 4e dr. Amst. 1704; Verligterie-kunde, 2e dr. Middelb. 1670, 4e dr. Amst. 1705; Algemeene bouwkunde, volgens de antyke en hedend. manier, Amst. 1681, 2e dr. ald. 1705; Joodse Oudheden, 2 dln., Amst. 1690, 2e dr. Utr 1700; Mosaische historie der Hebr. kerke, 4 dln., Amst. 1700, 2e dr. Leiden 1730; Kerkelijke en wereldlijke Historiën uyt d'aaloude aardbeschr. en uytgezochte gedenkpenningen opgehelderd, Amst. 1705, 2e dr. Leiden 1729. Hij liet bovendien eenige dergelijke werken in hs. na. [Uit Biographisch woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche letterkunde, DBNL]
N.a.v. wat
Goeree in zijn laatste boek, Kerkelijke en
wereldlijke Historiën, over Spinoza schreef, had ik het blog van 30-06-2008, waarin ik mij afvroeg: “Hoe negatief
was Willem Goeree's Spinozabeeld?” [Dat boek is bij books.google in te zien, daarin is onder meer te lezen
dat volgens Goeree, die Franciscus van den Enden nog persoonlijk had gekend, ook Spinoza van dezen zynen Meester weynig goede beginzelen heeft ingezogen; als die zeer mild was zyn Ongodistize gronden, aan ryp en groen uyt te venten en te roemen, Dat hy zig het Fabeltjen van t Geloof had quyt gemaakt. Vandaag kwam ik via Thijs Weststeijn’s Margaret Cavendish in de Nederlanden: Filosofie en schilderkunst in de Gouden Eeuw [Amsterdam University Press, 2008 - 56 pagina's - eerste ABC VN Essay Prijs – books.google] op de hoogte van wat Willem Goeree over Spinoza schreef in zijn boek (ik geef de volledige titel):
Willem
Goeree, Natuurlyk En Schilderkonstig Ontwerp Der Mensch-Kunde: Lerende niet
alleen de Kennis van de Gestalte, Proportie, Schoonheid, Muskele, Beweginge,
Actien, Passien, en Welstand der Menschbeelden: tot de Teykenkunde,
Schilderkunde, Beeldhouwery, Bootseer en Giet-Oeffening toepassen; Maar ook hoe
zig een Mensch na dezelve Regelen, in allerhande Doeninge van Gaan, Staan,
Loopen, Torssen, Dragen, Arbeyde, Spreke en andere Gebeerde, Bevallig en
Verstandelyk aanstellen zal. Amsterdam, 1682
[voor de 1e druk van 1682 cf. archive.org – de 3e druk van 1754 [1753] staat gedigitaliseerd bij de Univ. van Heidelberg]
Ik haal hier naar binnen (met dank dus aan Thijs Weststeijn) wat Goeree op de bladzijden 359-360 schrijft hij over Spinoza:
De
vergissing dat bij Spinoza het Heelal God is, werd dus toen al gemaakt, maar
Goeree schrijft erbij: “naar alle waarschijnlijkheid” – hij heeft dus enige
twijfel over zijn lezing.
Ik ben nagegaan wat er in de Spinozaliteratuur over Goeree verder nog te vinden is. Henri Krop heeft in zijn boek over de Spinoza-receptie niets over Goeree. Ook Disguised en Overt Spinozism heeft niets over Goeree - net als Bunge, Wiep van, From Stevin to Spinoza. Jonathan Israel vermeldt verspreid door zijn Radicale Verlichting hier en daar iets over Goeree, maar verwijst niet naar bovenstaand boek.
Veel over Goeree en zijn houding tegenover Spinoza vindt men bij
Inger Leemans, "De weg naar de hel is geplaveid met boeken over de bijbel. Vrijgeest en veelschrijver Willem Goeree (1635-1711)." In: Nederlandse Letterkunde. Jaargang 9 [2004], pp. 255-271 cf. DBNL
Jetze Touber, Spinoza and Biblical Philology in the Dutch Republic, 1660-1710 [Oxford University Press, 2018] heeft in hoofdstuk 3 veel over Willem Goeree. Ik haal de pagina's die books.google geeft naar binnen.
Ik ben nagegaan wat er in de Spinozaliteratuur over Goeree verder nog te vinden is. Henri Krop heeft in zijn boek over de Spinoza-receptie niets over Goeree. Ook Disguised en Overt Spinozism heeft niets over Goeree - net als Bunge, Wiep van, From Stevin to Spinoza. Jonathan Israel vermeldt verspreid door zijn Radicale Verlichting hier en daar iets over Goeree, maar verwijst niet naar bovenstaand boek.
Veel over Goeree en zijn houding tegenover Spinoza vindt men bij
Inger Leemans, "De weg naar de hel is geplaveid met boeken over de bijbel. Vrijgeest en veelschrijver Willem Goeree (1635-1711)." In: Nederlandse Letterkunde. Jaargang 9 [2004], pp. 255-271 cf. DBNL
Jetze Touber, Spinoza and Biblical Philology in the Dutch Republic, 1660-1710 [Oxford University Press, 2018] heeft in hoofdstuk 3 veel over Willem Goeree. Ik haal de pagina's die books.google geeft naar binnen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten