Ik
kon mijn nieuwsgierigheid niet bedwingen en heb dus toch het interview dat
Taede A. Smedes met Maarten van Buuren had in het Nederlands Dagblad van 3 augustus
2018 aangeschaft. Cf. blog “Waaraan werkt Maarten van Buuren nog meer?” Het antwoord:
“En
dan werkt hij ook nog aan een persoonlijk boek over zijn omgang met zijn
depressie en hoe Spinoza daarbij een rol speelde.” En meteen daarna:
‘Ik
probeer Spinoza’s abstracte denken nu toe te passen in mijn concrete leven’
[...]. Ik ben nu bijvoorbeeld ook aan
het kijken hoe mindfulness en meditatie zich tot Spinoza verhouden, binnenkort
ga ik zelfs een vipassana-retraite doen.’
Hij
is dus van plan om met een soort vervolg te komen op
Maarten
van Buuren, Kikker gaat fietsen! Of over
het leed dat leven heet. Lemniscaat, november 2008 - een verslag van zijn
worsteling met depressies.
Toen
hij dat boek schreef, was hij nog niet met Spinoza bezig. Hij vertelt in het interview dat een vriend
hem Steven Nadler’s A Book Forged in Hell
(2011) aanraadde en dat bracht hem ertoe vervolgens alles van en veel over Spinoza
te lezen. Waar dat toe leidde weten we intussen.
Hans
Driesen schreef in zijn bespreking van Kikker
gaat fietsen! in De Groene Amsterdammer van
4 maart 2009, “Geluk is voor de dommen”:
In zijn poging om zijn ziekte een plaats te geven in zijn leven en
haar als het ware te cultiveren als de bodem waarop een geheel nieuwe
filosofische grondhouding kan opbloeien, zoekt Van Buuren steun bij de ridders
van de sombere figuur: Emil Cioran, Jean-Paul Sartre en Charles Baudelaire. Met
kennelijk genoegen citeert hij tegen het eind van zijn boek de zwartste
passages uit hun werk en herkent aldus in hen zijn zielsverwanten: het zijn
nihilisten, net als hij. Nihilisme wordt voor Van Buuren een toverwoord dat
niet alleen zijn toekomst, maar ook zijn verleden in een nieuw licht stelt:
‘Nihilisme geeft samenhang en consistentie aan een hele kluwen tendensen en
eigenschappen die me sinds mijn vroegste jeugd vertrouwd zijn (…),
neerslachtigheid, vermoeidheid, eenzelvigheid, moeizame communicatie met
anderen.’ Je zou bijna willen zeggen: tel uit je winst! […]
Dat Van Buuren van zijn kwaal een soort ereteken maakt (zoals
sommige homo’s trots zijn op hun hiv-besmetting) zij hem gegund; dat hij
impliciet ziekte met diepzinnigheid en gezondheid met oppervlakkigheid
gelijkstelt zij hem vergeven. Het is alleen niet te hopen dat hij met deze
bedenkelijke benadering van depressiviteit een trend zet, met andere woorden
dat de huidige depressie-epidemie uitgroeit tot een depressiehype. De lof die
Kikker gaat fietsen van alle kanten krijgt toegezwaaid en de grote aantallen
waarin dit boek over de toonbank gaat, doen helaas wel het ergste vermoeden. [Cf. De Groene Amsterdammer]
[Zie ook bespreking bij de Stichting Pandora en van John Jansen van Galen in Het Parool van 11 febr. 2009]
[Zie ook bespreking bij de Stichting Pandora en van John Jansen van Galen in Het Parool van 11 febr. 2009]
Ben
benieuwd hoe in het vervolg op dit boek Spinoza een rol gaat spelen. Is Van
Buuren door Spinoza zijn nihilisme voorbij?
Beluister
hier desgewenst hoe Van Buuren en Joep Dohmen, ingeleid door
Wouter Kusters, tijdens een Studium Generale van de Universiteit Utrecht
spreken over de auteur en zijn boek Kikker
gaat fietsen! [cf.]
Uit
het interview in ND pluk ik nog deze uitspraak van Van Buuren:
‘Spinoza zegt inderdaad dat God samenvalt met de
natuur. Dat betekent niet alleen dat er geen transcendentie bestaat, maar ook
dat er geen metafysica meer mogelijk is. Spinoza kondigde dus al het einde van
de metafysica aan, een idee dat door vrijwel niemand in zijn tijd noch in onze
tijd is opgepikt. Als je een dualisme tussen immanentie en transcendentie en
tussen geest en lichaam verwerpt, zoals Spinoza doet, dan kom je bij een
monistische wereldvisie uit. En als je alles verwerpt wat niet-materieel is,
dan is Spinoza’s filosofie zonder metafysica. Hij meent dat het goddelijke
inherent is aan de natuur.’
Merkwaardig
toch hoe Maarten van Buuren telkens weer tot van die eigenzinnige opvattingen
komt. Alsof Spinoza zelf niet zegt in een van zijn brieven (ik ben even te lui
om die op te zoeken) dat de metafysica aan de ethica vooraf gaat. Hier zie je
hoe Van Buuren vast zit aan een opvatting alsof metafysica over transcendentie
gaat.
Mijn beeld: Maarten van Buuren ontwikkelt zijn Spinozaleer in een cocon. Daar hebben anderen geen grip op.
BeantwoordenVerwijderen