woensdag 29 augustus 2018

Yuval Jobani over hoe contradicties een belangrijke rol spelen bij #Spinoza



“Enfin, misschien hoort u mij ooit nog eens over dit boek,” schreef ik in het blog van 04-10-2016 waarin ik verwees naar de titel en inhoud van Yuval Jobani, The Role of Contradictions in Spinoza's Philosophy. The God-intoxicated Heretic. [Routledge, 2016]

Het boek intrigeerde me en ik liet weten dat ik het graag zou lezen, te duur vond, en het jammer genoeg niet via het 'interbibliothecair leenverkeer' te pakken kon krijgen. Enfin, iemand kopieerde het boek bij de KB en stuurde mij een PDF toe. Jammer genoeg kon ik die niet lezen op mijn tablet. Mijn broer was zo vriendelijk het voor mij te printen, wat hem wel enige tijd kostte. Ik heb – nadat ik ’t nog een tijd voor me uitschoof en andere dingen voor liet gaan- inmiddels het eerste deel gelezen. Begon aanvankelijk met nogal wat weerstand tegen Jobani’s – in mijn ogen te kunstmatige – aanwijzing van contradicties, maar raakte gaandeweg steeds meer geïnteresseerd in zijn aanpak. Zijn opzet is niet om Spinoza van inconsistentie te beschuldigen, maar om zijn ware bedoelingen te achterhalen en te duiden. Daarin is hij in mijn ogen in ieder geval in het eerste deel geslaagd.

Het boek is opgedeeld in drie delen, waarin hij binnen de drie kennissoorten de contradictie in het bij die kennissoort horende godsconcept naloopt. Het eerste deel behandelt dus “the Contradiction in the Concept of God in the First Kind of Knowledge.” In concreto behandelt hij daarin de Tractatus Theologico-Politicus. Het komt sterk overeen met zijn artikel:
Yuval Jobani, “Ethical or Political Religion? On the Contradiction Between Two Models of Amended Religion in Spinoza’s ‘Theological-Political Treatise’.” Hebraic Political Studies, Vol. 3, No. 4 (Fall 2008), pp . 396-415, Het PDF is offline gehaald, maar nog bij webarchive te vinden.

In de Introductie geeft hij een samenvatting van zijn opzet. Wat het eerste deel betreft: “a careful reading of the TTP reveals five interconnected contradictions which lead to the conclusion that Spinoza puts forth two wholly opposed models of revised religion:
5 met elkaar samenhangende contradicties in de TTP

1   Het eerste deel van de TTP presenteert Spinoza de bijbelse profeet als de ethische held van de herziene religie, terwijl die in het tweede deel als een gevaarlijke politieke rebel wordt gepresenteerd.

2   In het eerste deel van de TTP kiest Spinoza Jezus als rolmodel van de herziene religie; in het tweede deel, kiest Spinoza de Romeinse militaire leider Manlius Torquatus (vierde eeuw voor Chr.) - die zijn zoon doodde vanwege het overtreden van het militaire bevel - om als rolmodel van de herziene religie te dienen, omdat Torquatus blinde gehoorzaamheid aan het politieke gezag voorstond.

3   In het eerste deel van de TTP dienen de geestelijken van de herziene religie als leraren van de moraal die niet ondergeschikt zijn aan de politieke autoriteit. In het tweede deel van de TTP worden de geestelijken echter agenten en propagandisten van de staat.

4   In het eerste deel van de TTP heeft iedereen het recht om de grondslagen van het geloof te interpreteren. In het tweede deel wordt dit recht echter alleen aan de politieke autoriteit toegekend.

5   In het eerste deel van de TTP wordt rechtvaardigheid gedefinieerd als "een constante en eeuwigdurende wil om elk mens toe te wijzen wat hem toekomt" (TTP, IV, 59 [59]), terwijl in het tweede deel rechtvaardigheid wordt gedefinieerd als "een burgerlijk recht" (TTP, XVI, p 203 [196]). Het is onmogelijk om het overduidelijke enten van de uitdrukking "overeenkomst met het burgerlijk recht" op de tweede definitie van rechtvaardigheid te negeren. In het eerste deel van de TTP wordt rechtvaardigheid strikt bepaald volgens morele normen, in het tweede deel wordt het strikt bepaald volgens politieke normen.

Jobani wil dan - door middel van een zorgvuldige lezing van Spinoza’s analyse van de oude Hebreeuwse staat - aantonen, dat de tegenstrijdigheid tussen de beperking van ‘t religieuze tot de moraal aan de ene kant (in ’t eerste deel), en de beperking van ‘t religieuze tot de politiek aan de andere kant (in het tweede deel), het Gods-concept van de eerste kennissoort niet vernietigt, maar dat eerder juist construeert. Deze theoretische (ogenschijnlijke) tegenstrijdigheid schept immers een evenwicht tussen de verplichting van de burgers zich te houden aan de morele wet én hun verplichting zich te houden aan de wetten van de staat; en op deze manier vervult het concept van God in de eerste kennissoort haar doel om de stabiliteit van de samenleving te waarborgen.
 
Ik laat het bij deze samenvatting en sla de behandeling in het eerste hoofdstuk over om direct over te gaan op zijn laatste, verrassende paragraaf, waarin hij weergeeft hoe hij Spinoza’s opzet begrijpt.

The rhetorical consideration in concealing the constructive contradiction

If Spinoza thought that there exists within revised religion a constructive contradiction between obedience to the moral law and obedience to political law, why does he not present this contradiction in a clear and obvious manner? Why does he remain completely silent regarding not only the meaning of this contradiction, but even its very existence? This seems to give the impression that the two parts of the TTP are entirely detached from one another, indeed, that they undermine and negate one another.

The style of a text is a result of the nature of the audience to which it is addressed. The rigid geometric writing of the Ethics that was intended for philosophers is not the same as the essay-like writing of the TTP, which at times even reads as a pamphlet (Chapter 15, for example, is worded as a polemical pamphlet against the religious position of Rabbi Jehuda Al-Fakhar, while Chapter 20 is worded as a pamphlet championing freedom of thought and expression). The answer to the question for whom did Spinoza write the TTP and what did he attempt to achieve with its publication, has a decisive implication on the form of his writing in general as well as on the contradiction between the first and second parts.

Throughout the first part, in which Spinoza addresses potential philosophers, the goal – as Strauss has already argued – was the liberation of the potential philosopher from the grasp of theological dogmas in which he was caught. For this purpose Spinoza meticulously analyzes the foundational concepts of revealed religion and demonstrates to the potential philosopher that revealed religion is entirely directed towards the creation, preservation, and cultivation of moral behavior. The second part, which is addressed to the political sovereign or state authorities, is intended to convince those in power to adopt a moral policy for their own benefit. However, even if the two parts of the TTP were written for different audiences, they were directed against the very same group: the theologians of existing religion. In the first part of the TTP, Spinoza denies them all authority in metaphysical matters, and nullifies the very possibility of conducting theology as a science; in the second part he denies them all authority in political matters and transforms them into servants of the state.

The non-philosophical character of the two audiences of the TTP forced Spinoza to present his positions in a simplistic and one-dimensional form. As a result, in the first part of the TTP Spinoza simply equates religious law with moral law, and in the second part he equates religious law with political law. In the first part of the TTP, Spinoza is interested in convincing the potential philosopher that if he should desire that the Holy Spirit reside over him, it is sufficient that he act morally; he has no need to prostrate himself before the dogmatic authority of the theologians (TTP, XV, pp. 192–193 [187–188]). Spinoza therefore preferred not to link the main argument from the second part of the TTP to the first part, according to which the political authorities have a monopoly over the meaning and implementation of moral decrees. Linking this argument to the first part of the TTP would cloud the sense of freedom that Spinoza is trying to instill in the potential philosopher. The latter might sense that Spinoza is removing the yoke of the theologians, while setting in its place the yoke of the political authorities.

In the second part of the TTP, Spinoza aims to convince the political ruler that it is beneficial to him to conduct a moral policy, and it is therefore important for Spinoza to emphasize the supremacy of the political authorities over the religious authorities. The rhetorical power of the second part of the TTP would be weakened if Spinoza had included within it the argument from the first part, according to which religion is reduced to morality without granting the ruler supremacy over religion or morals. Such an integration of arguments would give the reader-ruler the feeling that instead of promoting his interests, Spinoza is inciting the multitude against him behind the guise of religious-moral concerns. The contradiction here is not intended, as with Plato, to impose on the aspiring philosopher the task of extracting the final conclusion from the dialogue on his own. Spinoza’s consideration in creating the contradiction between the two parts of the TTP is not educational but rather rhetorical. In order for his two main audiences to internalize his program, Spinoza was forced to prioritize certain matters while blurring or obscuring others in each of the two parts of the TTP. Only a philosopher meticulously reading the entire book would be capable of putting together a complete and comprehensive picture of revised religion in the way Spinoza himself understood it: a religion that demands of its believers the contradictory obligations to the moral law on the one hand, and to the law of the state on the other, in order to ensure the stability of society.

* * *

Ik vind dat Jobani enigszins overdrijft met de verschillen die hij ontwaart “contradicties” te noemen. Wel vind ik het buitengewoon leerzaam hoe hij die verschillen weet aan te duiden en betekenis weet te geven. Ik geloof zeker dat hij de bedoeling(en) die Spinoza met zijn werk had, goed weet te duiden. Alleen overdrijft hij het onder punt 4 genoemde verschil. Ook in het politieke deel heeft iedere burger (en iedere gelovige) de vrijheid (de Bijbel) te interpreteren en te denken zoals hij wil, alleen als het op daden aankomt, is de politieke overheid degene die bepaalt wat juist handelen is en – punt 5 – wat rechtvaardig is.
Maar uiteindelijk vind ik dit eerste deel over de TTP behoorlijk geslaagd.
Het is daarom dat ik dit blog eraan wijdt en zo’n flink deel van zijn tekst samenvat resp. citeer.

 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten