In
vervolg op het blog van 30 jan. 2019 ga ik in dit blog nader in op het
hoofdstuk van
• Lisa Shapiro, “How We Experience the World:
Passionate Perception in Descartes and Spinoza” dat verscheen als hoofdstuk 11
in het mede door haar geredigeerde boek: Martin Pickavé and Lisa Shapiro (eds.),
Emotion and Cognitive Life in Medieval
and Early Modern Philosophy. Oxford University Press, 2012 [cf. ook oxfordscholarship]
Shapiro
geeft het genoemde artikel als PDF op haar website,
maar op een manier die niet op tablet te lezen is of te printen. Ze geeft er echter ook een draft.
Het is geen eenvoudig artikel, maar de moeite van bestudering zeker waard: er valt e.e.a. van op te steken.
Het is geen eenvoudig artikel, maar de moeite van bestudering zeker waard: er valt e.e.a. van op te steken.
Het
gaat haar om hoe zowel Descartes als Spinoza volstrekt anders denken dan
“gebruikelijk is” over de relatie tussen zintuiglijke waarnemingen (‘sensaties
of ‘sense perceptions’) en emoties. Daartoe begint ze eerst te schetsen wat zij
omschrijft als de “familiaire benadering”. Volgens deze geven zintuigelijke
waarnemingen informatie over dingen en hun eigenschappen (die gaan over de
“intentionaliteit” of inhoud van percepties). Daartegenover worden de emoties
gezien als antwoorden op die percepties; het zijn daardoor “second order
sensations” die essentieel motivationeel geladen zijn, d.w.z. ons aanzetten tot
acties.
En
passant noemt ze nog een alternatieve benadering, n.l. die welke emoties als
evaluatief cognitief beschouwt, welke benadering volgens haar de relatie met de
zintuigelijke waarnemingen buiten beschouwing laat. Ze noemt geen auteurs (maar
ik vermoed dat ze o.a. Martha Nussbaum op het oog heeft). Dit ziet ze als 'tweede benadering'.
Anders
dan bij de ‘familiaire benadering’ is voor Descartes en Spinoza onze ervaring
van de wereld (perceptie) gelijkoorspronkelijk ook affectief. Het belang dat de
waargenomen dingen voor ons hebben, is meteen al meegegeven in onze perceptie.
Dit omschrijft ze als “passionate perception”; die ze dus als derde benadering
typeert. De kern ervan is: percepties zijn op zich al affectief. Sensaties en
emoties zijn op zich genomen voor hen geen verschillende mentale toestanden.
Over hoe die dan toch te onderscheiden zijn, daarover gaat in hoofdzaak haar
artikel. Descartes – op wie ze uitgebreid ingaat - geeft daar geen duidelijke
criteria voor aan, laat dat wat in het midden. Zij meent dat een deel van
Spinoza’s kritiek op Descartes daarover gaat.
Spinoza
spreekt, zoals bekend, niet over sensaties en emoties, maar heeft het i.p.v.
‘sensaties’ over ‘beelden’ en ‘verbeeldingen’ en i.p.v. ‘emoties’ over ‘affects’,
en dat zijn: ‘affectiones’ van het lichaam, waarbij de handelingsmacht ervan
wordt vergroot of verminderd, geholpen of tegengewerkt, en tegelijk het idee
van deze ‘affectiones’ [3/Def3]. Ook Spinoza ziet, net als Descartes, ‘affects’
als intentionele toestanden. Dit gaat ze uitvoerig toelichten (teveel om hier
samen te vatten).
Anders
dan bij Descartes is bij Spinoza wel te vinden welk onderscheid er nog is
tussen percepties en affecten. Zij baseert zich daarvoor op een artikel van Don
Garrett, dat toen zij haar stuk schreef nog een manuscript was, maar inmiddels
is gepubliceerd (ik haal het onder naar binnen). Zij ontleent eraan dat de
affecten of passies helpen, dat het manieren zijn, om de intentionele inhoud van verbeeldingen
aan te geven. “The affects serve as a lens focussing our awareness.” (p.213).
Anders gezegd, het is door de affecten dat de menselijke geest zich richt op
een object i.p.v. op de oneindig menigvuldige andere dingen in de causale orde.
Kortom, ons bewust zijn van de wereld om ons heen, ofwel de wereld om ons heen
ervaren, doen we in essentie via de affecten; “we cannot become aware of, or
percieve, any object in the world without the affects.” (p. 214)
Zoals
gezegd leunt ze voor dat laatste aan tegen
• Don Garrett, “Representation, Misrepresentation, and
Error in Spinoza’s Philosophy of Mind.” Chapter 9 in: Michael Della Rocca, The Oxford Handbook of Spinoza. Oxford
University Press, Oct 2017 [online Sep 2013
Opgenomen
als Chapter 15 in zijn Nature and
necessity in Spinoza's philosophy. Oxford University Press, USA (March 23,
2018) [cf. blog]
Het
hoofdstuk laat zich in z'n geheel lezen bij books.google
Geen opmerkingen:
Een reactie posten