Eindelijk toe aan een slotsom over alles van 1/17s?

Eindelijk is het zover: ik kan de noot van Emilia Giancotti bij haar vertaling uit 1988 van Spinoza’s Etica, te weten noot 70 met toelichting en commentaar bij Scholium 1/17s brengen. Ik heb hem hier als PDF weggezet – dubbeltalig.

Ik zal het hieraan voorafgaande toelichten, maar moet daar eerst zelf weer enigszins inkomen, want het is allemaal lang geleden. Ik vind het echter wel nuttig dat die zaak die sommigen onder ons zozeer heeft bezig gehouden (Henk Keizer en mij, Stan Verdult vooral), wordt afgerond.

Over wat Spinoza doet in dat Scholium hebben vele misverstanden bestaan. Giancotti noemt in haar noot diverse namen van hen die menen dat Spinoza daar zich aansluit bij hen die menen dat verstand en wil tot het wezen of de natuur van God behoren. Het is daar in dat Scholium waarin Spinoza tot tweemaal toe uitspreekt dat in dat geval het verstand van God en dat van mensen helemaal niets met elkaar gemeen hebben en dat dan eigenlijk de term ‘verstand’ alleen maar equivoque (gelijkluidend) gebruikt is, maar het aangeduide even weinig met elkaar te maken hebben als het sterrenbeeld Hond met de blaffende hond.

• Het eerste wat mij opvalt is dat Giancotti in haar noot daar helemaal niets over zegt. Van groot belang is dat niet, maar het zou nuttig geweest zijn de conclusie aan te reiken dat Spinoza dus helemaal niet vindt dat het verstand van God en dat van mensen onvergelijkbaar met elkaar is, zoals de hond (’t blaffende dier) en de ‘Hond’ (het sterrenbeeld).

• Het tweede dat mij opvalt is dat Giancotti een Ethica-vertaling aanbiedt (je mag aannemen daarmee vooral service biedt aan hen die geen Latijn verstaan), maar dat ze in haar toelichtende eindnoot heel veel Latijnse citaten gebruikt, waarvan zij geen vertaling biedt. In die noot richt ze zich kennelijk tot deskundigen en specialisten, niet tot geïnteresseerde leken. Ik vind dit ofwel slordig naar de gewone lezer toe, ofwel zelfs van een zekere minachting van ‘de leek’ getuigen – een minpuntje dat mij tegenvalt.

Ik laat het voorlopig bij deze twee opmerkingen en ga later door op de noot. Eerst even terug naar de voorgeschiedenis. Ik ga niet terug naar besprekingen van dat Scholium dat we in een iets langer verleden op het vorige blog hadden. Dat laat ik rusten. Ik blik even terug op de tweede gespreksronde die zich op dit nieuwe loog afspeelde.

Het begon Blog van vrijdag 13 oktober 2017: ”Charles Jarrett’s fraaie uitleg van hoe de ‘parabel’ van het sterrenbeeld Hond en de blaffende hond moet worden verstaan.” Ik was die analyse van 1/17s tegengekomen in diens review van een boek en wilde die graag doorgeven. Daarop kwam Henk Keizere met een gastblog van dinsdag 17 oktober 2017 van Henk Keizer: GODS VERSTAND EN HET STERRENBEELD HOND (1/17S). Ik heb niet vernomen en/of begrepen wat hij verkeerd vond aan de analyse van Jarrett, maar dat kan zo blijven. Na enige discussie volgde weer een gastblog van Henk Keizer op dinsdag 24 oktober 2017: “Het interpreteren van Spinoza.”

De thema'sDat blog open ik met een terugverwijzing naar eerder blogs, waaruit blijkt dat het tot dan toe om twee thema’s ging; [1] de kwestie of verstand en wil volgens Spinoza nu ja dan nee tot Gods essentie of natuur behoorden (en in dat verlengde het verstaan van de hondenbeeldspraak; [2] de vraag of de essenties van mensen “een eeuwige waarheid zijn”. Aan Spinoza’s hoofdbetoog [dat ik bij voorkeur typeer als “’t contrafactische betoog”] voegde Spinoza een tweede betoog toe, waarin hij in datzelfde Scholium een en ander zegt over menselijke essenties. Die passage wordt veel geciteerd door hen die menen dat Spinoza groeps- of soortessenties kent.

• Welnu, het derde dat mij opvalt is dat over die onderwerpen (het al dan niet erkennen van soortessenties en of Spinoza achter de uitspraak staat dat essenties “eeuwige waarheden” zijn) Giancotti in noot 70 niets zegt.

Tijdens onze discussies over al die kwesties kreeg ik sterk de indruk dat het zinnig was méér documentatie te zoeken met name over de vraag waar Spinoza de stelling vandaan had en of hij zelf stond achter wat ik noemde een ‘axioma’ dat luidde:

Nam causatum differt a sua causa praecise in eo quod a causa habet.
Want het veroorzaakte verschilt van zijn oorzaak precies in datgene wat het van zijn oorzaak heeft.

Ik kwam met een reeks blogs onder de subtitel: Dossier “interpreteren van 1/17s” Er kwamen: 1. Richard Manning over de essentie-definitie; 2. Pierre-Sylvain Régis (1632–1707) bestrijder én imitator van Spinoza; 3. R.J. Delahunty behandelt de redenering van Spinoza in 1/17s; 4. Intermezzo met enige Miscellanea Spinozana; 5. Yuval Jobani ziet het als Spinoza’s bewuste contradicties; 6. Michael Istvan uitvoerig over 1/17s

Op donderdag 2 november 2017 volgde: "Nee, het wezen van een ding is - waarschijnlijk - geen eeuwige waarheid.” [Aldaar ook een overzicht van alle voorafgaande blogs]

Hierna kwam op zondag 5 november 2017: Gastblog van Henk Keizer met een “Gedetailleerde analyse van Ethica 1/17s”
Stapsgewijs liep hij de onderdelen van de tekst van het Scholium (het gedeelte waar het om ging) na en voorzag de passages van zijn notities.
Ook hier ontstond weer een uitvoerige discussie, vooral over de vraag of de verschil-stelling of –axioma nu een bewijsmiddel van Spinoza zelf was of dat hij deze aan de tegenpartij (de scholastici) ontleende.

Ik raakte almaar meer geïnteresseerd in wat Giancotti te melden had, ging naar informatie over haar op zoek, maakte een eerste en een tweede blog over haar en ging proberen de tekst van die noot 70 te bemachtigen. Op zaterdag 25 november 2017 had ik – voor even – haar Ethica-vertaling in huis, maakte foto’s van noot 70 die ik via OCR in tekst omzette, die ik opzond aan iemand met het verzoek om die uit het Italiaans te vertalen. Na lang wachten kreeg ik onlangs een gedeeltelijke vertaling met het verzoek de rest door iemand anders te laten doen. Enfin, het resultaat staat hier als pdf - met dank aan de anonieme vertalers. U kunt het resultaat desgewenst lezen en bestuderen.

Ik heb al enige opmerkingen gemaakt en citeer hier alleen haar conclusie t.a.v. de verschil-stelling:

Het principe volgens welke het veroorzaakte verschilt van de oorzaak moet daarom begrepen worden als zijnde toegeschreven aan die betrekking van oorzakelijkheid die eigen is aan een schepper die zijn schepselen zo verschillend en gescheiden van zichzelf produceert.

Kortom, volgens Giancotti is het geen stelling waar Spinoza zelf achter staat, maar die hij ontleent aan het gedachtegoed van zijn tegenpartij en die hij bestrijdt daar er zulke verkeerde conclusies uit getrokken worden.

Voor mij is er geen probleem dat we op dit punt bij Spinoza met een tegenspraak te maken hebben, zoals Tschirnhaus als eerste meende.

Ik ben benieuwd of we dit dossier nu sluiten of dat hier eerst  nog een uitvoerige discussie ontstaat.