Op
zondag 10 december 2017 maakte ik met het blog “Gelukkige bezitter van dé twee
Spinoza-gedenkpenningen”, bekend dat iemand zo genereus was geweest om mij als
waardering voor ruim tien jaar werk aan het Spinoza-blog de in 1927 geslagen Spinoza-gedenkpenning
te doen toekomen.
[zie hier een grotere afbeelding van de penning in het Amsterdam Museum]
Ik gaf in dat blog e.e.a. aan informatie over de medaille
en schreef o.a.
“Het randschrift is van mr.
dr. J.B. Kan: en facies Spinosa animis
evellere nati
Toen
daarna iemand mij via de e-mail vroeg of ik de vertaling ervan kon geven, heb
ik Rob van der Hoeden, die mij ook wel met Latijn helpt, gevraagd of hij het voor
me kon vertalen. Hij kwam er niet uit en ging op internet op onderzoek uit (wat
ik uiteraard ook al had gedaan), en verbaasde zich er – met mij – over dat je
de tekst nergens vertaald ziet. Wel vertelde hij me dat wat ik met ‘randschrift’
aanduidde in de wereld van de numismatiek met ‘omschrift’ werd aangeduid [cf.]. Hij vroeg vervolgens Karel D’huyvetters om een
vertaling. Die kwam er vlot uit en heeft er inmiddels een publicatie over op academia.edu
geplaatst. Hij vertaalt het aldus (waarbij duidelijk werd dat ik Spinosa
niet in hoofdletter had moeten zetten, hoewel het uiteraard wel een allusie op zijn naam is):
Ziehier (en) het aangezicht (facies) van de man die
geboren was om (nati) aan het gemoed van de mensen [from the minds] (animis) stekelige zaken
(spinosa) te onttrekken (evellere).
Of: dit is het gelaat van de man die de mensen van hun
angsten bevrijdt.
Met in RE*NATI waarschijnlijk een allusie op
Descartes.
Ik
had de vraag ook uitgezet bij de vroegere secretaris van de Ver. Het
Spinozahuis. Als informatie die ik nog zal ontvangen daartoe aanleiding geeft,
zal ik terugkomen op deze medaille.
Hier het bericht over de medaille in Het Vaderland van 26 febr. 1927 [op Delpher]
Kortom, de maker van het omschrift was de vader van de bekende cabaretier Wim Kan, die 27 jaar later, in 1954, de eerste oudejaarsconference op de Nederlandse radio gaf. De show was getiteld “Nou je weet wa’k wil zeggen.” We weten nu wat zijn vader met dit omschrift heeft willen zeggen.
BeantwoordenVerwijderenDe auteur van de hexameter was niet deze Jan Kan, maar diens vader, eveneens J.B. Kan, de befaamde rector van het Erasmus Gymnasium in Rotterdam, die het epigram wellicht gebruikte ter verfraaiing van de muren van het gebouw. Hij hield ervan dergelijke opschriften te ontlenen aan klassieke auteurs of ze zelf te schrijven. De tekst van het artikel op academia.edu is in die zin aangepast.
BeantwoordenVerwijderenJe hebt gelijk, Karel, het moet de vader van de vader van Wim Kan geweest zijn die het epigram maakte dat voor het omschrift gebruikt werd. Er staat in het artikel ook duidelijk "wijlen mr. dr. J.B. Kan." De vader van Kan leefde tot 1946, diens vader was al in 1902 overleden.
BeantwoordenVerwijderenOpvallend dat voor de gedenkpenning een tekst gebruikt werd van iemand die al 25 jaar eerder overleden was - een tekst die ook nog eens duidelijk op Spinoza's afbeelding duidde.
Ik hoop hierover van de zijde van de VHS nog eens meer informatie te krijgen.
Voor verdere toelichting, zie de Nederlandstalige versie van mijn artikeltje: https://spinoza-in-vlaanderen.weebly.com/en-facies-spinosa-e.html
BeantwoordenVerwijderen