Spinoza’s axioma over oorzakelijkheid en conceptualiteit [1/Ax4]

De discussie op het blog van maandag 22 januari 2018, “Maarten van Buuren begrijpt het parallellisme niet,” ging helemaal niet over hoe Van Buuren het parallellisme schetst, maar werd voornamelijk een uitwisseling van Henk Keizer en deze blogger over de lezing van de parallellisme-stelling 2/7 welke gebaseerd is op 1/Ax4

In het opvallend summiere bewijs van die zo bekende stelling

Ordo et connexio idearum idem est ac ordo et connexio rerum
[De orde en het verband der ideeën zijn dezelfde als de orde en het verband der dingen]

volstaat Spinoza met op tamelijk laconieke wijze naar het 4^e axioma van deel I te wijzen:

Patet ex axiomate 4 partis I. Nam cujuscunque causati idea
a cognitione causae cujus est effectus, dependet.
[Dit blijkt uit Ax. 4 Deel I. Want de idee van elk veroorzaakt ding
hangt af van de kennis der oorzaak waarvan het een effect is.

Dit is een bijna letterlijke weergave van dat axioma dat luidt:

Effectus cognitio a cognitione causae dependet et eandem involvit.
[De kennis van een effect hangt af van de kennis van de oorzaak en sluit deze in]

Ik ging proberen of op internet wellicht het beroemde artikel te vinden is dat Margaret D. Wilson hierover schreef. Er wordt veel naar verwezen, het is in diverse readers opgenomen, maar blijkt op internet niet te vinden, tenzij enige pagina’s via books.google:

Margaret D. Wilson, "Spinoza's Causal Axiom (Ethics I, Axiom 4)", in Yirmiyahu Yovel (ed.), God and Nature : Spinoza's Metaphysics, Papers Presented at the First Jerusalem Conference (Ethica I. Leiden etc.: E.J. Brill, 1991, pp. 133-160

Wel stuitte ik door dit zoeken op de interessante MA-thesis van Torin Doppelt, medeoprichter van de Spinoza Society of Canada en maker van de Ethica-database die aangeeft welke elementen de stellingen in de Ethica opbouwen en in welke volgende zijzelf worden gebruikt [cf.].

Torin Doppelt, momenteel PhD Candidate in Philosophy. Queen’s University Kingston, Ontario, Canada, staat op het punt van promoveren of is inmiddels wellicht gepromoveerd [cf. zijn pagina aldaar [vandaar ook zijn foto] en zijn website; cf. ook zijn pagina op academia.edu]. Zijn Master of Arts- thesis aan dezelfde Queen’s University van september 2010 staat op internet:

Torin Doppelt, Spinoza's Causal Axiom - A Defense [PDF]

Hij geeft een heel aantrekkelijke inleiding op de definities en eerste axioma’s van het eerste deel van de Ethica. Ik heb al heel wat inleidingen gelezen, maar deze is heel toegankelijk – aanbevolen. Hij begint in hoofdstuk 1 met wat Spinoza onder axioma verstaat, gaat in hoofdstuk 2 over op wat de betekenis is of kan zijn van 1/Ax4 en behandelt dan in hoofdstuk 3 de onderbouwing van de waarheid ervan.

Hij eindigt zijn 1^e hoofdstuk, waarin hij diverse interpretaties gaf van Spinoza’s axioma’s met: “We end up with the view that the axioms are self-evident general propositions, the truth of which may be known either mediately (i.e., treated hypothetically or holistically) or immediately (i.e., as plainly true), as the case may be.” [p. 21]

Op de vraag vervolgens “how can Spinoza axiomatize this causal-conceptual connection in 1A4?” geeft hij een citaat uit Margaret Wilson

Wilson argues that at 2P7,
one should recognize that this application of the axiom also includes a different shift, which is truly important: the switch from `involves' to `depends on'. Whereas `involves' connotes a relation of internal conceptual inclusion, `depends' connotes a sort of external relation between ideas or items of knowledge. This distinction between internal and external causal and cognitive relationships is in fact the basis for Spinoza's distinction between adequate and inadequate knowledge...That Spinoza is able to make such a distinction shows something important about EIax4: that the ‘involvement' of cause in effect is somehow limited.”

Hij eindigt hoofdstuk 2 met vast te stellen: “the meaning of 1A4 lies, ultimately, in the deeply embedded causal-conceptual interrelatedness (of involvement and dependence) of the definitions from which it is derived (i.e., 1D3 and 1D5). [p. 45] Aaron Garrett bolsters this point nicely.

We are used to thinking of axioms, for example, in axiomatic set theory, as fundamental and definitions as of far less importance, but for Spinoza axioms are literally subordinate to definitions insofar as they arise from common features of beings that have essences and definitions.

“1A4 means when one is conceiving of an effect, one is conceiving of it through its cause, and this is so because, by definition, modes, to be conceived at all, must be conceived through something else, namely, what they are in, which leads inevitably to substance, since to conceive of a mode as in another mode would require conceiving of that mode in another, and so on, ad infinitum, unless one conceived of a more general cause, namely an immanent one. [p. 46]

Hoofdstuk 3 begint hij dan met het citaat van Steenbakkers waaraan ik zaterdag een blog wijdde: “Whoever is not already a convinced Spinozist can simply ignore all the 'cogently' deductive proofs.”

Hij geeft er enige redenen voor de waarheid van 1/Ax4 en grijpt via Nadler terug op Hobbes voor wie “To explain is to explain causally." Hij behandelt een aantal tegenwerpingen. Het aantrekkelijke van zijn behandeling is dat hij laat zien hoe er samenhang is tussen de diverse definities, axioma’s en stellingen en hoe je een axioma als 1/Ax4 alleen maar kunt begrijpen en goed uitleggen binnen Spinoza’s systeem: zijn substantie/modus ontologie.
Aan het eind baseert hij zich nogal op Michael Della Rocca volgens wie Spinoza de oorzakelijke relatie ondergeschikt zou hebben gemaakt aan de conceptuele. Dat daargelaten, acht ik het een erg aantrekkelijke tekst die ik van harte ter lezing aanbeveel.

____________________

Enige verwante teksten:

Gideon Segal, “Ideas, Affects and Causality.” In: NASS Monograph 6 (1997), [3]-20 [PDF]

Yitzhak Y. Melamed, Spinoza on Inherence, Causation, and Conception. In: Journal of the History of Philosophy 50 (2012), 365-86. [academia.edu ook elders op academia.edu]

Stephen Zylstra van de universiteit van Toronto sprak al enige malen over “Spinoza on Immanent Causation and Emanation” [tijdens de 7^e Margaret Wilson Conference, cf.] en “Spinoza on Emanation and Immanent Causation: Assessing the Influence of Scholasticism” [tijens de ‘Meeting Spinoza: Books, Letters, Networks, Personal Encounters in Utrecht op  5-6 juni 2017, cf.], en "Spinoza and Some Protestant Scholastics on Emanation and Immanent Causation" [tijdens het Collegium Spinozanum II, cf. blog] maar dit heeft zo te zien nog niet tot een publicatie geleid.