Maarten van Buuren’s ‘Spinoza – Vijf wegen naar de vrijheid’
redux [vervolg 3]
In dit blog wil
ik even kijken naar deze tekst die Van Buuren op p. 98 brengt.
“De
vermeerdering van macht komt van binnenuit. De vermindering van macht
daarentegen komt voor rekening van externe oorzaken. Nu kan ik een heleboel
gevoelens noemen: pessimisme, depressie en een scala van zelfdestructieve
neigingen, die volgens mij de actieradius van mijn existentiële kracht van
binnenuit aanvreten. Maar Spinoza is het principieel oneens met deze
redenering. Het ligt in de natuur van elk ding, zegt hij, om te streven naar
een zo groot mogelijke macht. De gedachte dat er factoren in het individu zelf
zouden kunnen zijn die deze macht en dus het zijn van het individu aan zouden
tasten, acht Spinoza tegennatuurlijk en onbestaanbaar. Spinoza's redenering
wordt op de proef gesteld in gevallen van zelfmoord. Dat zijn toch duidelijke
gevallen, zou je zeggen, waarin mensen die het leven ondraaglijk vinden uit
eigen beweging besluiten om eruit te stappen? Maar Spinoza houdt voet bij stuk
en verklaart dat alle gevallen van schijnbaar innerlijke motivatie tot
zelfmoord te herleiden zijn tot externe schadelijke invloeden. Van nature is
elk organisme alleen in staat datgene te doen wat het in leven houdt:”
Van Buuren gaat
verder over zelfmoord en over wat goed en kwaad is. Mij gaat het om de
bewering: “De vermeerdering van macht komt van binnenuit. De vermindering van
macht daarentegen komt voor rekening van externe oorzaken.”
Ja, het streven
tot zelfhandhaving en daartoe vergroting van de macht, komt van binnenuit. En,
volgens 3/8, sluit dit streven nar de voortzetting van het zijn, geen begrensde
maar een onbepaalde tijd in. Maar zowel de oorzaken van de vermindering als de
vermeerdering van macht zelf [vermogen, perfectie] komen van buiten.
De
voorstelling van al wat het vermogen tot handelen van ons Lichaam vermeerdert
of vermindert, bevordert of belemmert, moet ook het vermogen tot denken van
onzen Geest vermeerderen of verminderen, bevorderen of belemmeren. [3/11[
Ook in de
volgende stellingen blijkt dat zowel het vermogen tot handelen van ons lichaam
te vermeerderen als te verminderen komt van dingen van buiten die oorzaak van
ofwel blijdschap of droefheid kunnen zijn.
Het is ook het
vertrekpunt voor Spinoza’s behandeling van het streven tot samenwerking met
anderen (om zo macht te vergroten). [cf. 4/18s]
Nee, meneer Van
Buuren, vergroting van onze macht komt bij Spinoza niet voort uit onszelf, maar
halen we uit de omgeving.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten