• Blog van 20-10-2010: Rudolf Steiner (1861-1925) en... Spinoza?
• Blog van 28-05-2011: Blogs over Rudolf Steiner (1861-1925) over
Spinoza
[Foto rechts, Steiner in 1906, van antroposofie.nl]
In dat laatste blog bracht ik een artikel van Alexander
Patijn en Bram Teerds naar internet dat oorspronkelijk geplaatst zou worden in Civis mundi dat echter ophield te
bestaan: GELIJKGESTEMDEN OF TEGENPOLEN? Een vergelijkende studie over kenleer
en metafysica bij Benedictus de Spinoza en Rudolf Steiner werd op 20 oktober
2010 op benedictusdespinoza.nl als PDF gepubliceerd; en (daar benedictusespinoza.nl door
voortdurende malwareaanvallen werd getopt) gelukkig ook op de website
van Ad van Rijsdam, waar het nog wel te vinden is. [Foto rechts, Steiner in 1906, van antroposofie.nl]
Wat mij toen vooral opviel was dat er nauwelijks iets over
dit thema was gepubliceerd. Maar daar kwam spoedig verandering in.
[2] In datzelfde
jaar, 2011, verscheen een indrukwekkende (méér 1000 pagina’s omvattende) studie
van
Hartmut Traub, Philosophie
und Anthroposophie: Die philosophische Weltanschauung Rudolph Steiners -
Grundlegung und Kritik. Stuttgart, Kohlhammer, 2011 – PDF met cover en uitgebreide inhoudsopgave.
[uitgeverstekst:] Noch nie in der hundertjährigen
Geschichte der anthroposophischen Bewegung ist der wissenschaftstheoretische
Anspruch der Philosophie Rudolf Steiners kritisch in seinen
ideengeschichtlichen und biographischen Grundlagen und Einflüssen erforscht
worden. Die bisherige Rezeption seiner philosophischen Schriften zeitigte überwiegend
die Extreme einer unkritischen Apologetik einerseits und einer oberflächlichen
Polemik andererseits. Unter Verzicht auf die einengende anthroposophische
Re-Interpretation werden im vorliegenden Buch erstmalig die frühen
Grundlagentexte der philosophischen Weltanschauung Rudolf Steiners in ihrer
ganzen thematischen Breite text- und kontextkritisch analysiert. Die
Darstellung weist schlüssig den Ursprung der Anthroposophie aus dem Geist der
europäischen Philosophie und hier insbesondere aus der Tradition des Deutschen
Idealismus nach. Das sich dabei entfaltende Steiner-Bild zeigt neben dem
wissenden auch den suchenden und selbstkritischen Denker Rudolf Steiner. 1040
pp.
Daarin waren ook enige paragrafen gewijd aan de als problematisch
geziene Spinoza-receptie van Rudolf Steiner:
2.2 Die Entwicklung der Freiheitsfrage im Ausgang von
Baruch de Spinoza
...................................................................................
257
KRITIK .......................................................................................................
262
a) Denken, Erkennen, Vorstellen – Väter oder Totengräber des Gefühls? 262
b) „Freiheit, die ich meine“
...................................................................... 266
c) Spinoza lesen! – Steiner verstehen
..................................................... 268
[3] En zie over
deze studie ontstond uitgebreide discussie in antroposofische kringen – een
discussie die doorloopt tot vandaag de dag. Een discussie, waaraan Ansgar
Martins alle aandacht geeft op zijn waldorfblog en waaraan Hartmut Traub zelf hartgrondig
meedoet.
Even en passant iets over Ansgar
Martins, religiefilosoof [cf. zijn
website] – hoeveel tijd hij in antroposofie steekt blijkt behalve uit zijn waldorfblog, ook uit zijn
correspondentschap van ‘t News Network Anthroposophy, waarop je b.v. zijn
artikel van 2 maart 2012 tegenkomt “Wieviel Fichte steckt im Werk von Rudolf
Steiner?” [Cf.] En uit zijn recensie van 17.03.2016 op weer een andere
plek van Heiner Ullrich: Waldorfpädagogik.
Eine kritische Einführung. Beltz Verlag (Weinheim, Basel) 2015. 182
Seiten.[Cf.]
Ansgar Martins war Waldorfschüler.
Heute studiert er Religionsphilosophie, Soziologie und Geschichte in Frankfurt
am Main und ist studentische Hilfskraft an der Martin Buber Professur für
jüdische Religionsphilosophie. Ansgar Martins ist Autor kritischer Bücher zur
Anthroposophie. [Uit 2015, cf. ook hier, hier & hier]
Steiner-Spinoza-Kontroverse
Het werd een discussie waarin vooral Steiners Spinoza-leer centraal kwam te staan.
Op de website „Studien zur
Anthroposophie” verschenen achtereenvolgens [Michael Muschalle is verantwoordelijk voor de website Studien zur Anthroposophie]: Het werd een discussie waarin vooral Steiners Spinoza-leer centraal kwam te staan.
• Michael Muschalle, Eine Gedankenskizze zum Verhältnis
Rudolf Steiners zu Spinoza. Angeregt durch Hartmut Traub: Philosophie und
Anthroposophie, Stuttgart 2011 [24 pagina’s, PDF]
en
• Merijn Fagard, Rudolf Steiner und Baruch de Spinoza. Teil
I - Hartmut Traubs Kritik an Steiners Spinoza-Interpretation, Studien zur
Anthroposophie [61 pagina's, PDF]
Hierop reageerde
• Hartmut Traub, Rudolf Steiner und Baruch de Spinoza. Ein
Diskussionsbeitrag [op waldorfblog en als PDF]
Een samenvatting: Kontroverse zu Steiner und Spinoza
[samenvattingen/nieuws op Info3]
De discussie gaat over Steiners Spinoza-receptie in zijn Philosophie der Freiheit (1893, " zijn belangrijkste werk" op filosofisch gebied volgens antroposifie.nl – wat hij over Spinoza zegt is te vinden op
p. 14 en 18 in deze heruitgave die bij books.google te vinden is). Hartmut Traub`verwijt
Steiner dat hij niet gezien heeft (of het anders valselijk verkeerd voorstelt) dat
Spinoza in de brief aan Hugo Boxel van oktober/november 1674 in zijn kritische
schets van de vrijheids- en vrije wil-illusie zich daarvan distantieert en zijn
kritiek juist geeft vanuit zijn eigen vrijheidsbegrip. Spinoza zou volgens
Steiner vooral determinist zijn (Freiheitsgegner
und Fatalisten) en Steiner zou daartegenover ware vrijheid aanhangen. Steiner zou niet
gezien hebben of niet hebben willen zien dat in “seine [Spinoza’s] Schilderung
der „Freiheits-Illusion“ als Irrtum eines eingeborenen menschlichen Vorurteils
[..] nicht als seine eigene Konzeption der Freiheit zu verstehen ist.” Spinoza’s
eigen vrijheidsbegrip (t.o. noodzaak) vindt men in Ethica 1/Def7: “Men noemt ‘vrij’
iets wat alleen krachtens de noodzaak van zijn eigen natuur bestaat en dat
alleen door zichzelf tot handelen aangezet wordt. Noodzakelijk, of liever ‘gedwongen’
noemt men iets wat door een andere zaak tot een welbepaalde wijze van bestaan
en handelen wordt aangezet.” Steiner citeert die definitie wel, maar volgens Traub
gaat hij aan de inhoud ervan voorbij.
[4] De volgende
besprekingen van Hartmut Traub’s boek refereren niet of nauwelijks aan Spinoza.
• Lorenzo Ravagli, Philosophie und Anthroposophie. Zu einer
Untersuchung Hartmut Traubs, mei 2012
[En kritische bespreking van Traubs boek op de website Erziehungskunst - Waldorfpädadogik heute]
• Renatus Ziegler, Worin besteht Steiners Originalität
(nicht)? Eine kritische Lagebestimmung anstelle einer Buchbesprechung:
Initiierung einer noch zu führenden Deatte. [2012, PDF] [En kritische bespreking van Traubs boek op de website Erziehungskunst - Waldorfpädadogik heute]
• David W. Wood (K.U. Leuven), Wie kann die
Steinerforschung wissenschaftlicher werden? Replik auf Hartmut Traub. In: Die Drei: Zeitschrift für Anthroposophie in
Wissenschaft, Kunst und sozialem Leben, 4/2013, pp. 61-65 – academia.edu
• David W. Wood, On the Spirit and Letter of Rudolf
Steiner's Philosophy - A Critical Reading of Hartmut Traub's 'Philosophie und
Anthroposophie'. In: RoSE - Research on
Steiner Education Vol.4 No.1 2013 – academia.edu
In april 2013 werd op anthrowiki
aangemaakt de webpagina ´Rudolf Steiner en Benedictus de Spinoza”, waarin wat
Steiner schreef in onder meer zijn: Die
Rätsel der Philosophie in ihrer Geschichte als Umriß dargestellt werden
gebracht, zonder dat er naar de daarover ontstane discussie verwezen werd.
• Michael Muschalle, Bildende
Kräfte und Rudolf Steiners Philosophie der Freiheit. Kritische Betrachtung zu
Hartmut Traubs Buch Philosophie und Anthroposophie, Stuttgart 2011 [Stand:
13. 07. 2017 –nu al aangegroeid tot 546 pagina's... met inmiddels nog slechts weinig aandacht
Spinoza PDF]
Een boek waarin de naam van Spinoza in het geheel niet
voorkomt, maar dat een kritische uiteenzetting geeft over Steiner en de
antroposofie:
Peter Staudenmaier,
Between Occultism and Nazism: Anthroposophy and the Politics of Race in the
Fascist Era. BRILL, 2014 – books.google
Peter Staudenmaier’s study Between
Occultism and Nazism examines the controversial history of Rudolf Steiner’s
anthroposophist movement in Nazi Germany and Fascist Italy as a case study in
the political significance of esoteric and alternative spiritual groups.
Tenslotte noem ik nog
G. A. Bondarev, Rudolf Steiner's 'Philosophie der Freiheit'
as the Foundation of the Logic of Beholding Thinking. Religion of the Thinking
Will. Organon of the New Cultural Epoch. Vol. 1, Lulu.com, 2014 – books.google. Amazon. Vol. 2, Lulu.com, 2014, books.google.
NB. Traub komt in dit boek niet voor. Niet echt
verbazingwekkend, want volgens Lulu is het al in 2011 als e-reader gepubliceerd.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten