De literatuur over Kierkegaard & Spinoza is schaars.
In dit blog zal ik een overzicht brengen van de – goed beschouwd toch – tamelijk beperkte hoeveelheid literatuur uit vooral de laatste jaren – mét de toelichting waarom dit zo is.
Michael Strawser, geeft
daarvoor redenen aan in de Inleiding op zijn
Kierkegaard and the Philosophy of Love [2015], waaruit ik hier enige
passages aanhaal:
“An alternative view to the traditional reading of modern
philosophy could be offered, however, and one that is doubly at odds with the
common interpretation. On this view, Spinoza, could be dignified with the title
of "the first modern philosopher" rather than Descartes. [Verwijst
naar Wolfson]. More importantly, he could be read as essentially a philosopher
of love, one who sees love as having central importance in his philosophy.
Unfortunately, we can only imagine the effect this reading of Spinoza would
have had on the development of modem philosophy, for instead of a view
expressing the primacy of emotions and the momentousness of the active emotions
for living the good life, the primacy of metaphysical and epistemological truth
has dominated our understanding of modern philosophy.
Spinoza's philosophy is significant for expressing a
nuanced, multifaceted view of love that is ultimately defined as an active emotion
based on reason and ultimately derived from the eternal God. But it is also
important for the ways that it is related to Kierkegaard's philosophy of love,
despite the fact that Spinoza and Kierkegaard are fairly consistently presented
by professors of philosophy as being at odds. After all, consider their
differences. Kierkegaard, born a Danish Christian, is, as the professors teach
us, a great "existentialist" thinker—one who advocates an
unsystematic leap into irrationalism through faith in an absurd, transcendent
God. Whereas we are taught that Spinoza, born a Dutch Jew, is a rationalist par
excellence—one who is focused on the pursuit of systematic objective knowledge
of an immanent God. Could these differences be any greater?
Although briefly and perhaps superficially expressed, these
differences might seem to preclude any serious scholarship on these two
thinkers, and thus the secondary literature on the relationship between Spinoza
and Kierkegaard is scant. Clare Carlisle's recent article [cf. hierna] offers
the best, and to date only, overview of this relationship. Carlisle's list of
"Secondary Literature on Kierkegaard's relation to Spinoza" includes
only eight sources: three in French, two in German, one in Spanish, and two in
English, both of which are PhD dissertations from the early 1960s. Although
Carlisle's list may not be exhaustive, it does witness to a serious lack of interest
and a perceived lack of connection between these two thinkers. I contend, at
the very least, that this double-lack deserves critical attention. After all, although the references to Spinoza in Kierkegaard's writings are "relatively few and far between," he did read "the philosopher of Amsterdam" and engaged with his ideas. The Auction Catalogue of Kierkegaard's Library includes the 1830 Latin edition of Spinoza's complete works as well as fifty-one works that discuss Spinoza. Carlisle shows that "Kierkegaard read Spinoza's obscurer works in addition to the well-known Ethics and Tractatus Theologico-Politicus, and most of his own pseudonymous texts contain some mention of Spinoza." Carlisle examines these passages to show what Kierkegaard thought of Spinoza's philosophy, but as this work has already been well-done, and since my main focus is not on the historical question, I wish to suggest a different path. A path of love.
Kierkegaard writes in his Journals that "in order to see one light determinately, we always need another light." And in Works of Love he writes that "one man may do the very opposite of what another does; but if each one does the opposite out of love, the opposites build up." Thus, I consider it worthwhile to explain, however briefly, Spinoza's philosophy of love as it may serve as another light and edifying opposition to raise readers' awareness of what is required in pursuing the path of eternal love, which is ultimately the common goal of both thinkers. As we shall also see on many points throughout this work, our understanding of the philosophy of love can be deepened by considering the relations between Spinoza's and Kierkegaard's thinking.” [p. 2-3.
Hierna volgen paragrafen over Spinoza’s resp. Kierkegaards visie op liefde]
Dit was een aaneensluitend deel uit de Inleiding van:
• Michael Strawser, Kierkegaard and the Philosophy of Love. Lexington Books, 2015 –books.google
Eerder schreef hij het volgende artikel waarvan het PDF te vinden is.
• Michael Strawser, “The Ethics in Love in Kierkegaard and Spinoza and the Teleological Suspension of the Theological." In: Philosophy Today, 51/4 (2007), pp 438-446 [PDF]
Strawser verwijst naar en maakt gebruik in zijn geciteerde
inleiding van:
• Clare Carlisle, “Baruch de Spinoza: Questioning
Transcendence, Teleology and Truth”. In Jon Stewart (ed.), Kierkegaard Research: Sources, Reception and Resources, Volume 5:
Kierkegaard and the Renaissance and Modern Traditions, Tome I: Philosophy.
Aldershot: Ashgate, 2009, pp 167-194 –books.google *) Twee citaten:
“What do Kierkegaard and Spinoza
have to do with one another? Spinoza is a systematic philosopher who emphasizes
reason, objective knowledge, necessity, eternity, and immanence; Kierkegaard is
a resolutely unsystematic philosopher concerned with faith, subjectivity,
freedom, temporality, and transcendence. Furthermore, as a Jewish thinker
regarded by some as an atheist, Spinoza is excluded from Kierkegaard's critique
of misguided interpretations of what it truly means to be—or, more precisely,
to become—a Christian. Admittedly, both philosophers focus on God, but their
perspectives could not be more different, and whereas Spinoza's God is
absolutely intelligible, Kierkegaard's remains an absolute paradox.
And yet, Kierkegaard read Spinoza's more obscure works in addition to the well-known Ethics and Tractatus Theologico-Politicus, and most of his own pseudonymous texts contain some mention of Spinoza. So why was Kierkegaard interested in Spinoza, and what did he think of Spinoza's philosophy?” [p. 167]
And yet, Kierkegaard read Spinoza's more obscure works in addition to the well-known Ethics and Tractatus Theologico-Politicus, and most of his own pseudonymous texts contain some mention of Spinoza. So why was Kierkegaard interested in Spinoza, and what did he think of Spinoza's philosophy?” [p. 167]
“while Kierkegaard believes in a
paradoxical, transcendent God, distinct from nature, and suggests that becoming
religious involves the surrender of the understanding, Spinoza equates God and
nature and regards understanding as the way to blessedness.” [p. 184]
In hetzelfde jaar waarin het boek van Strawser uitkwam,
verscheen bij Springer van Steven Shakespeare, Kierkegaard and the Refusal of Transcendence. Hij geeft een heel
andere visie op Kierkegaard. Zijn laatste hoofdstuk heeft de auteur bij academia.edu gepubliceerd, althans in de vorm van een
lezing die hij gaf:
• Steven Shakespeare, “Kierkegaard, Spinoza, and the
Intellectual Love of God.” Chapter 7 In:
Idem, Kierkegaard and the Refusal of
Transcendence. [Palgrave] Springer,
2015 – books.google -- academia.edu
• Hélène Politis, “Les Papiers de Kierkegaard consacrés à
Spinoza.” In: André Tosel,
Pierre-François Moreau, Jean
Salem (Dir), Spinoza au XIXe siècle. Publications de la Sorbonne, 2008 | p. 403-414 aldaar
in z’n geheel te lezen[cf. blog]
• Marcio Gimenes de Paula, A figura de adão no Tratado
teológico-político de Espinoza e no conceito de angústia de Kierkegaard. In:
Revista Conatus - Filosofia de Spinoza 2, 3 (2008), 51-60
• Samantha M. Schroeder & Dr. Nguyen, "On the
Concepts of God in Spinoza and Kierkegaard: A Teleological Relevance of the
Theological." – blog April 18, 2010
• Anne Chantal, “Kierkegaard lecteur de Spinoza et la
question de l'éternité.” In: Spinoza and
Descartes: J. M. Beyssade, W. Klever, M. Wilson (Special editorial team),
Studia Spinozana, 10 (1994). Würzburg: Königshausen & Neumann, [1996], pp
135-153.
• Martin Hemelík, "Drobet filosofie aneb Kierkegaard a
Spinoza [Tsjechisch; "A Shade of Philosophy or Kierkegaard and
Spinoza"]. In: Acta Oeconomica
Pragensia, 2005, vol. 2005, issue 5, pages 86-101 Abstract: The
article sets out to reconstruct the Kierkegaard´s critique of the
demonstrations of God´s existence by B. Spinoza. The Danish thinker elected the
ideas of the Dutch philosopher for that reason that the spinozistic
demonstrations represented the metaphysical approaches to the question of the
God´s existence. M. Hemelík inquires into a rightfulness of this critique and
he arrives at the conclusion that Kierkegaard´s critique has not the desired
effect because the philosophical positions of both thinkers are absolutely
different. Nevertheless the collation of Spinoza´s and Kierkegaard´s ideas
about the God´s existence is very remarkable and it contributes to the inquiry
of metaphysical thinking about perfect being and being on the whole. [CF.- html en PDF]
_____________________
*) Iets meer over Clare Carlisle van wie ik gisteren haar tekst “Spinoza On Eternal Life” bracht.
Wat books.google van haar hoofdstuk “Baruch de Spinoza: Questioning Transcendence, Teleology and Truth” laat lezen, vind ik erg goed. Jammer dat die tekst (nog) niet in z'n geheel op internet te vinden is.
Dat de filosofe Clare Carlisle goed thuis is in Kierkegaard blijkt uit deze werken die ze schreef
• Clare Carlisle, Kierkegaard’s
Philosophy of Becoming. Movements and Positions. Ney York: SUNY Press, 2005 Wat books.google van haar hoofdstuk “Baruch de Spinoza: Questioning Transcendence, Teleology and Truth” laat lezen, vind ik erg goed. Jammer dat die tekst (nog) niet in z'n geheel op internet te vinden is.
Dat de filosofe Clare Carlisle goed thuis is in Kierkegaard blijkt uit deze werken die ze schreef
• Clare Carlisle, Kierkegaard: A Guide for the Perplexed. Bloomsbury Academic/Continuum, 2006.
The Guardian bracht van haar een serie van acht artikelen over Kierkegaard [hier de eerste op 15-3-2010] en daarna zo'n reeks artikelen over Baruch Spinoza [hier het eerste op 7-2-2011]. Cf. haar pagina bij The Guardian. Dit leidde tot een boekje over Kierkegaard (niet over Spinoza):
• Clare Carlisle, Kierkegaard's World: How to Believe. by
Guardian Books [Guardian Shorts], May 19th 2013 - Kindle Edition, 27 pages [cf.]
Clare Carlisle’s pagina bij academia.edu
Stan
BeantwoordenVerwijderenBedankt voor het opzoekwerk. Ondanks de verschillen tussen Spinoza en Kierkegaard heeft deze laatste ook een driedeling in het esthetische weten (ongeveer zoals Spinoza’s eerste weten), een ethisch weten (Spinoza’s ratio) en een religieus weten. In ‘Of/of’ schrijft hij: ‘Het esthetische in een mens is datgene waardoor hij in onmiddellijke zin is wat hij is, het ethische is datgene waardoor hij wordt wat hij wordt.’
Kierkegaard heeft ook een begrip van eeuwigheid in wat hij omschrijft als ‘het ogenblik’. Dit is geen tijdstip in duur maar eerder een ruimte van denken. Enigszins zoals Spinoza spreek van ‘een zekere denkwijziging’ om in het perspectief van de eeuwigheid te denken. In het ogenblik denk je, vanuit de zetel van jezelf, in verbondenheid met wat bij Spinoza God heet. Tevens kent Kierkegaard een ‘idee van de idee’ als een weten dat weet. Dit weten verandert je houding van in het leven staan, bij Kierkegaard is het een dialectisch weten. Toch is Kierkegaard onduidelijk omdat het ethische ook gedacht kan worden uit een algemene moraal.
Tevens is herhaling een belangrijk begrip bij Kierkegaard omdat hierdoor een vrijheid, een transcendentie en een discontinuïteit kan ontstaan. Misschien ontstaat door die herhaling tevens een mogelijke ratio waardoor een overstap van het esthetische naar het ethische kan plaatsvinden.
Voorbij het ethische als het algemene komt het religieuze. Dit laatste is dat het persoonlijk ethische, mijn eigen verantwoordelijkheid.