Spinoza in de nieuwe iFilosofie # 31

Vanochtend verscheen de tweet van de ISVW dat het gratis e-magazine iFilosofie # 31 uit is. Het is weer een gevarieerd geredigeerd magazine met column, voor het eerst van de Denker des Vaderlands René ten Bos, een aan te klikken video waarin Erno Eskens en Marthe Kerkwijk aan “stand-up filosofie” doen over het vergaan van de wereld, een voorpublicatie uit het werkje De essentie van Montaigne van Frans Jacobs dat bij de ISVW gaat verschijnen; boekbesprekingen, o.a. van Ger Groot, De geest  uit de fles [Lemniscaat, 2017] en Pieter Adriaens, Denken over denken [Pelckmans Pro, 2017].

Hier gaat het uiteraard in de eerste plaats om de vergelijkende bespreking die ene Daan Bleek* (die Google verder onbekend is) geeft van de Spinoza-boeken van Maarten van Buuren. Hij doet dat niet onaardig: bespreekt beide apart, maar legt het accent op thema’s die bij beide voorkomen, en geeft tenslotte ook een vergelijking van beide en stelt dan vast: ”Spinoza lijkt te bevestigen wat elk van hen beweert ondanks hun tegenstrijdige opvattingen.”

Volgens de recensent zou Van Buuren Spinoza de mening toeschrijven “dat recht voortvloeit uit de macht die iemand heeft.” Ik heb zijn boek hier(nog) niet bij de hand en kan dat niet controleren, maar het is een betwistbare interpretatie van Spinoza’s ‘macht is recht’- stelling, die meer beschrijvend constaterend is dan normatief.

Over Van Buuren schrijft hij nog: “Bij tijd en wijle lees je een roman met de auteur als hoofdpersonage vanuit wiens hoofd je de filosofie van Spinoza leert kennen. Zo beland je met hem in een vliegtuig dat over acht minuten neerstort en neem je het leven ter hand door de paniek te verdrijven en een liefdevol sms’je naar de toekomstige nabestaanden te sturen. De laatste acht minuten van je leven onderga je niet langer ‘passief’, overmand door emoties maar eigen je je het noodlot toe en kan vrij want ‘actief’ handelen.”

Ik schreef “de Spinoza-boeken van Maarten van Buuren,” maar de recensent bespreekt:

Maarten van Buuren, Spinoza. Vijf wegen naar de vrijheid. Ambo | Anthos, 2016.

Kees Schuyt, Spinoza en de vreugde van het inzicht. Uitgeverij Balans, 2017.

Merkwaardig is het dat hij het bij de ISVW uitgegeven boekje van Van Buuren, De Essentie van Spinoza, er niet bij betrekt of zelfs maar noemt.

_____________________________

Interessanter is eigenlijk hoe in de bespreking door Arthur Veenstra* van het boek van Pieter Adriaens, Denken over denken. Wijsbegeerte voor psychologen [Pelckmans Pro, 2017], die vooral Descartes behandelt en laat zien hoe die met zijn Passies van de Ziel rudimentair aan de wieg heeft gestaan,  de recensent hem confronteert met Spinoza, waar hij schrijft:

“Een alternatief is bijvoorbeeld Spinoza’s monisme. Spinoza werkte een fascinerende middenweg uit tussen het substantiedualisme van Descartes en reductionistisch fysicalisme. Hij stelde grofweg dat materie en geest twee attributen zijn van één onderliggende substantie. Een moderne vorm van Spinoza’s monisme is het panpsychisme, eenvoudig gezegd: alle materie heeft bewustzijn. Een panpsychist zou bijvoorbeeld uitleggen dat een steen een simpel passief bewustzijn heeft en dat progressief complexere organismen een bewustzijn hebben met navenant toenemende complexiteit. Spinozisten en de panpsychisten zouden dus zomaar kunnen instemmen met Darwins bewering; de menselijke geest kan inderdaad prima een resultaat kan zijn van evolutie. Darwins bewering committeert hem dus op geen enkele manier aan het materialisme. Sterker nog, Spinoza’s verklaring is mogelijk een meer voor de hand liggende gevolgtrekking dan materialisme. Spinoza’s positie kan bijvoorbeeld goed uitleggen hoe bij het eerste bewuste organisme, miljarden jaren geleden, bewustzijn is ontstaan: bewustzijn was er altijd al, alleen in simpeler vorm. Het materialisme daarentegen kan op die vraag – de geboorte van bewustzijn – geen bevredigend antwoord geven.”

Hij had er nog aan kunnen toevoegen dat bij het ontstaan en de ontwikkeling van de psychologie in de 19^e eeuw veel meer op Spinoza werd teruggegrepen. Daar zou nog eens een boek over geschreven moeten worden.  

________
*) Opmerkelijk dat iFilosofie niet even een aanduiding geeft van wie en wat hun recensenten zijn.